Przede wszystkim należy zadbać o to, by zapis umowny dotyczący kary był prawidłowo sporządzony. Oznacza to, że powinien jednoznacznie wskazywać kto, w jakim przypadku oraz ile ma zapłacić za niewykonanie swojego zobowiązania umownego. Jakiekolwiek odstępstwa od precyzji w tym względzie (np. wskazanie widełek cenowych do wyliczenia kary) zazwyczaj powodują uznanie przez sąd, że zapis dotyczący kary jest nieważny. Warto takie klauzule skonsultować prawnikami przed podpisaniem umowy.
Kary umowne są jednak kłopotliwe z jeszcze innych powodów. Po pierwsze, nie są skuteczne wobec niewypłacalnych kontrahentów. Po drugie, podmiot zobowiązany do ich zapłaty może żądać miarkowania (zmniejszenia) w trakcie procesu sądowego. Po trzecie wreszcie, i jest to kwestia najważniejsza, zgodnie z obowiązującym orzecznictwem dłużnik może uwolnić się od konieczności zapłaty kary, jeśli wykaże, że nie dostarczył materiałów bez swojej winy. A zakłócenie łańcucha dostaw bardzo często będzie właśnie uważane za okoliczność leżącą poza kontrolą inwestora lub wykonawcy robót.
Klauzule siły wyższej w umowach budowlanych – ich rola i zastosowanie
O ile kary umowne są instrumentem działającym na korzyść wierzyciela, za narzędzie obrony dłużnika z pewnością można uznać tzw. klauzule siły wyższej. Ich celem jest zwolnienie z odpowiedzialności jednej lub obu stron umowy w sytuacji wystąpienia zdarzenia niezależnego od stron umowy, niemożliwego do przewidzenia w chwili jej zawarcia oraz powodującego niemożliwe do zapobieżenia skutki. Klauzule siły wyższej mogą dotyczyć nie tylko dostawy materiałów, ale także wykonania samych robót budowlanych czy wypłaty wynagrodzenia.
Istota klauzuli siły wyższej częściowo pokrywa się z możliwością uchylenia się od odpowiedzialności kontraktowej, ponieważ tutaj także mamy do czynienia z brakiem winy dłużnika. Wystąpienie siły wyższej posiada jednak zdecydowanie szerszy zakres zastosowania i uwzględnia np. odpowiedzialność na zasadzie ryzyka.
Żaden przepis nie definiuje siły wyższej, dlatego decydując się na taką klauzulę należy dokładnie określić, co strony rozumieją przez siłę wyższą, kiedy znajdzie zastosowanie, jak należy korzystać z klauzuli oraz jakie wywołuje skutki. Fachowa pomoc adwokata lub radcy prawnego umożliwi przygotowanie i wynegocjowanie takiej klauzuli, która zabezpieczy zarówno inwestora, jak i wykonawcę robót budowlanych.
Alternatywne rozwiązania prawne na wypadek przerw w dostawach
Choć kary umowne i klauzule siły wyższej stanowią popularne sposoby radzenia sobie z problemem przerw w dostawach materiałów, nie rozwiązują one podstawowego problemu, tj. przestoju w pracach. Z tego powodu prawnicy wykształcili alternatywne rozwiązania na wypadek takiej przerwy.
fot. CANVA
Jedną z możliwości jest zawarcie w umowie klauzuli, zgodnie z którą w przypadku przerwy w dostawach to kontrahent, na którym do tej pory nie ciążył ten obowiązek, może we własnym zakresie poszukać materiałów budowlanych i obciążyć ich kosztem drugą stronę. W niektórych kontraktach strony wskazują także alternatywne źródła materiałów, które znajdą zastosowanie wtedy, gdy źródło pierwotne okaże się niewystarczające.
Innym podejściem do tego problemu jest zawarcie w umowie postanowień, które będą ją modyfikowały w przypadku przerwy w dostawach. W takim przypadku strony mogą postanowić, że po upływie ustalonego okresu od umowy będzie można odstąpić, albo że na czas przerwy inwestor zleci wykonawcy przeprowadzenie innych, możliwych do wykonania prac. Każda z omawianych tutaj klauzul niesie ze sobą jednak pewne zagrożenia i nie zalecamy ich stosowania bez wcześniejszej konsultacji z ekspertem prawnym z zakresu procesu budowlanego.
Odpowiedzialność stron w kontekście globalnych kryzysów (wojna, pandemia)
W ostatnich latach byliśmy (i wciąż jesteśmy) świadkami wielu globalnych kryzysów, które w istotny sposób wpływają na światową gospodarkę. Ma to pośredni lub bezpośredni wpływ na sytuację kontraktową stron umowy o roboty budowlane, a także podmiotów zawierających umowy dostawy lub sprzedaży materiałów budowlanych. W zależności od treści umowy i jurysdykcji konkretnego państwa, sytuacja stron może się istotnie różnić. Co do zasady globalne kryzysy nie powinny przekładać się na odpowiedzialność kontrahentów, ale istnieje od tego szereg wyjątków.
By w pełni zabezpieczyć się przed takimi zjawiskami należy korzystać z dopracowanych, sprawdzonych i profesjonalnych umów, które nie tylko regulują sytuację prawną stron umowy, ale także chronią kontrahentów przed konsekwencjami bardziej i mniej przewidywalnych zdarzeń. Jako prawnicy reprezentujący podmioty gospodarcze w sądach apelujemy, by korzystać z pomocy fachowców przed podpisaniem jakiegokolwiek kontraktu – dzięki temu można uniknąć wielu przykrych niespodzianek w przyszłości.
Anna Drąg - radca prawny i partner zarządzający w
Kaizen Legal Solutions. Członek Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie. Specjalizuje się w takich obszarach, jak odnawialne źródła energii, budownictwo oraz infrastruktura. Zajmuje się szeroko pojętą obsługą prawną inwestycji infrastrukturalnych (w tym drogowych i kolejowych) oraz OZE w zakresie instalacji fotowoltaicznych i farm wiatrowych (onshore i offshore). Największą satysfakcję sprawia jej rozwiązywanie złożonych problemów prawno-biznesowych, których nie brakuje w procesach inwestycyjnych. Prywatnie chętnie odkrywa nowe kultury i smaki, praktykuje jogę i czyta biografie wyjątkowych kobiet.
LinkedIn - https://www.linkedin.com/in/anna-drag/
www Kancelarii - https://www.kaizensolutions.pl/
www usługi External in house - https://eih.kaizensolutions.pl/
usługi External in house
Zapisz
się do newslettera:
