Rząd przyjął projekt ustawy o dochodach JST

W okresie rządów Prawa i Sprawiedliwości dochodziło kilka razy do dużych zmian podatkowych. Wiele z nich dotyczyło podatku dochodowego od osób fizycznych, który został obniżony – najpierw stosunkowo nieznacznie w 2019 roku, zaś w roku 2022 w ramach Polskiego Ładu dość masywnie. Choć zmiany te były korzystne dla większości podatników, stracił na nich w sposób wydatny polski samorząd terytorialny.

Podczas zmian podatkowych nie przewidziano bowiem mechanizmów wyrównujących powstałą lukę w dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Wprawdzie ówczesny rząd uruchomił różnego rodzaju fundusze wsparcia projektów inwestycyjnych realizowanych przez JST, jednak nie zrekompensowało to ubytku w kontekście wydatków bieżących.

Dodatkowo w efekcie tych zmian JST w Polsce stały się w większym stopniu zależne od decyzji politycznych podejmowanych na szczeblu centralnym. Choć w ramach utworzonych funduszy dotacje przyznawano także ośrodkom rządzonym przez siły polityczne niechętne ówczesnej władzy w kraju, istniało ryzyko nadużyć i uznaniowości, skutkujących ograniczeniem niezależności samorządu terytorialnego.

Co najmniej 345 mld zł w perspektywie dekady

Obecna koalicja rządząca deklarowała, że przeprowadzi zmiany zmierzające w odwrotnym kierunku, to jest zwiększające dochody JST. Wczoraj rząd przyjął projekt ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, w efekcie czego skumulowane dochody JST mają wzrosnąć o ponad 345 mld zł w perspektywie dekady. Ministerstwo Finansów deklaruje, że dochody JST będą podyktowane obiektywnymi i mierzalnymi za pomocą danych statystycznych parametrami.

– To największa i najważniejsza reforma dochodów jednostek samorządu terytorialnego od ponad 20 lat. Od początku roku pracowaliśmy nad tą reformą, spotykaliśmy się ze stroną samorządową i udało nam się wypracować najlepsze i najbardziej racjonalne rozwiązania zaakceptowane przez obie strony. Przygotowaliśmy zmiany, na których zyska każda jednostka samorządu terytorialnego, niezależnie od wielkości, pamiętając o elemencie solidarnościowym – komentuje minister finansów Andrzej Domański.

Tusk: Mamy do czynienia z pozytywnym przełomem

Jak informuje MF w komunikacie prasowym, w efekcie wprowadzenia reformy finanse JST zostaną wzmocnione i ustabilizowane za sprawą zwiększenia udziału dochodów własnych. Co istotne, każda JST ma mieć zagwarantowane wyższe dochody niż ma to miejsce dziś.

Jednocześnie przewiduje się minimalizację wpływu zmian podatkowych w przyszłości na finanse JST – podstawą naliczania dochodów JST z udziału w PIT i CIT będą dochody podatników, co ułatwi wieloletnie planowanie finansowe, w tym w kontekście przedsięwzięć inwestycyjnych. – Mamy do czynienia z pozytywnym przełomem. A druga rzecz, że przychody samorządów nie będą już zależne od widzimisię czy kaprysów rządzących centralnie – powiedział premier Donald Tusk podczas wspólnej konferencji prasowej z szefem MF.

Szeroki zakres zmian

Ponadto do bazy naliczania dochodów JST z udziału w PIT i CIT będą wliczane dochody z podatku zryczałtowanego od przychodów ewidencjonowanych. Na miejsce obecnych części subwencji ogólnej przewidziano naliczanie potrzeb finansowych samorządów, takich jak potrzeby wyrównawcze, potrzeby oświatowe, potrzeby rozwojowe, potrzeby ekologiczne, czy potrzeby uzupełniające. Jednocześnie zamiast kilku rozdrobnionych rezerw subwencji ogólnej wprowadzona zostanie jedna duża.

Wydatki JST z tytułu wpłat „janosikowego” do budżetu państwa zostaną zlikwidowane. Dodatkowo miasta na prawach powiatu zostaną wyodrębnione jako osobna kategoria JST. Co ciekawe, wprowadzono także mechanizmy wyrównawcze dla JST, na których znajdują się parki krajobrazowe lub narodowe bądź obszary Natura 2000, w efekcie czego mają one ograniczony potencjał rozwojowy.

Resort finansów ocenia, że w efekcie wprowadzenia reformy nastąpi jakościowa zmiana w postaci zasadniczego wzrostu poziomu dochodów. W efekcie dochody własne odzyskają swój podstawowy i stymulacyjny charakter. Skończy się również subwencjonowanie bogatych samorządów, które będą finansowane z dochodów własnych. W myśl idei samorządności subwencja ogólna z budżetu państwa będzie miała w większym niż dotychczas stopniu uzupełniający charakter.