Perspektywa budżetowa 2028-2034. Mniej środków, większa rola CEF?

Ostatnich kilkanaście lat przyniosło prawdziwy przełom w jakości infrastruktury transportowej w Polsce. Stało się tak w dużej mierze za sprawą napływu środków unijnych, który miał miejsce przez ostatnie dwie dekady i ma miejsce nadal. Skala wyzwań w tym obszarze pozostaje jednak ogromna. Dotyczy to zwłaszcza transportu kolejowego. Budowa sieci dróg szybkiego ruchu znalazła się w ostatnich latach za półmetkiem, tymczasem sieć kolejowa, choć jest już w znacznie lepszym stanie niż jeszcze przed dekadą, wciąż wymaga dużych inwestycji – zarówno projektów rozwojowych, jak i eliminacji nadal dość licznych wąskich gardeł.

W międzyczasie Polska stała się jednak dużo zamożniejszym państwem. W efekcie w kolejnej perspektywie finansowej Unii Europejskiej na lata 2028-2034 nasz kraj nie będzie mógł liczyć na tak duże środki w ramach polityki spójności jak dotychczas. Coraz bliższa jest perspektywa momentu, w którym Polska stanie się płatnikiem netto do budżetu UE. Wymaga to przemyślenia na nowo zarówno systemu finansowania inwestycji infrastrukturalnych w Polsce, w szczególności kolejowych, jak i narracji związanej z obecnością naszego kraju w UE, która dotychczas była utożsamiana w przeważającej mierze właśnie z polityką spójności.

Zwrócił na to uwagę wiceminister funduszy i polityki regionalnej Jan Szyszko podczas zorganizowanej przez Centralny Port Komunikacyjny konferencji prasowej “Wsparcie UE dla polskiego transportu. Projekty kolejowe: Warszawa – Poznań i tunel w Łodzi”. Zdaniem sekretarza stanu w MFiPR często zapominamy, że UE jest drugą największą gospodarką na świecie i jako jej członek współdecydujemy o jej przyszłości, co ma duży wpływ na rozwój kraju. Obecność w UE ma także duże znaczenie w kontekście naszego bezpieczeństwa. Wiceminister Szyszko zauważył jednocześnie, że pomimo ograniczenia napływu środków unijnych w ramach polityki spójności jeszcze większe znaczenie w kontekście finansowania inwestycji infrastrukturalnych nabierze instrument Łącząc Europę, popularnie określany mianem CEF (ang. Connecting Europe Facility).

Jak zauważył Jan Szyszko, Polska jest największym beneficjentem CEF po dekadzie jego funkcjonowania. Zdaniem wiceministra stanowi on dobry mechanizm w kontekście realizacji ambitniejszych inwestycji infrastrukturalnych, wskazując na możliwość jego zastosowania w przypadku projektu Centralnego Portu Komunikacyjnego, w tym budowy kolei dużych prędkości Y, łączącej Warszawę z Poznaniem i Wrocławiem przez Łódź i Sieradz. Jan Szyszko zwrócił także uwagę na rolę CEF w kontekście rozwoju infrastruktury podwójnego zastosowania, czyli infrastruktury ogólnodostępnej z potencjalnie istotną rolą w kontekście mobilności wojskowej, co ma duże znaczenie w obecnych niespokojnych czasach.

Wiceminister Szyszko przestrzegł jednocześnie przed nadmierną centralizacją wydatkowania środków unijnych w kolejnej perspektywie finansowej UE. – Fakt, że polityka spójności jest zarządzana w dużej mierze przez państwa członkowskie i regiony, jest jej ogromną zaletą. Pozwala to efektywnie diagnozować potrzeby inwestycyjne i kierować środki, ale także budować poparcie dla UE w oparciu o to, że każdy ma poczucie, decyzja o tym, gdzie fundusze UE są kierowane jest podejmowana na miejscu – zauważył sekretarz stanu w MFiPR.