NIK ostro o systemie szkolenia kierowców w Polsce

– W Polsce w zasadzie nie istnieje spójny system szkolenia i egzaminowania przyszłych kierowców – taką tezę stawia Najwyższa Izba Kontroli w informacji prasowej dotyczącej efektów kontroli w tym zakresie. Argumentów przemawiających za tą tezą rzeczywiście jest wiele. Wciąż najwięcej wypadków drogowych w Polsce powodują kierowcy między 18 a 24 rokiem życia, co powoduje, że nasz kraj nadal znacząco odstaje w obszarze bezpieczeństwa na drogach w porównaniu z innymi państwami członkowskimi Unii Europejskiej, pomimo znaczących postępów w redukcji liczby ofiar śmiertelnych w wypadkach drogowych. Jak wskazuje NIK, na potrzeby zmian w systemie szkolenia kierowców wskazywały już kontrole przeprowadzone w 2001, 2010 i 2014 roku.

Co zatem nie działa w systemie szkolenia kierowców w Polsce? NIK wskazuje, że problematyczny jest brak dwuletniego okresu próbnego, w ramach którego kierowca uzyskujący prawo jazdy kategorii B po raz pierwszy jest poddany w tym czasie szczególnemu nadzorowi, jak ma to miejsce w kilku państwach członkowskich UE, a także Wielkiej Brytanii. Umożliwiłoby to zdaniem NIK ograniczenie liczby wypadków z udziałem młodych kierowców nawet o 50%. Większym problemem są jednak standardy kształcenia w ośrodkach szkolenia kierowców.

System szkolenia i egzaminowania do zmiany

Zdaniem NIK “szkolenie kandydatów na kierowców jest ukierunkowane na uzyskiwanie pozytywnych wyników egzaminów, a nie na nabycie odpowiedniego poziomu wiedzy i umiejętności”. Tym samym ma miejsce pamięciowe opanowywanie treści teoretycznych przez kursantów, bez kształtowania właściwych postaw. Brakuje również treści związanych z prowadzeniem samochodów ciężarowych o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 ton.

– Minister (infrastruktury – red.) nie zapewnił rzetelnego nadzoru nad Komisją do spraw weryfikacji i rekomendacji pytań egzaminacyjnych, czego skutkiem było dopuszczenie do stosowania pytań egzaminacyjnych nieprawidłowo sformułowanych oraz niezgodnych z obowiązującym stanem prawnym – możemy przeczytać w dalszej części informacji prasowej przekazanej opinii publicznej przez NIK. Co dwudzieste pytanie oraz propozycja odpowiedzi sformułowane były w sposób niejednoznaczny, natomiast co dwunaste zawierało błędy. Stwierdzono również dużą rozpiętość poziomu trudności pytań.

Turystyka egzaminacyjna, konieczność masowego przerywania egzaminów

Istotnym problemem jest ciągłe obniżanie się standardów przeprowadzania egzaminów. Od 2013 roku egzamin państwowy na prawo jazdy może być przeprowadzany w dowolnym mieście wskazanym przez marszałka województwa, a to spowodowało tworzenie przez sejmiki województw WORD-ów nawet w małych miastach (jak chociażby Milicz w województwie dolnośląskim), w których natężenie ruchu jest nieporównywalnie mniejszy niż w aglomeracjach. Uniemożliwia to przyjęcie jednolitych standardów oceny umiejętności osób egzaminowanych, a także sprzyja swego rodzaju “turystyce egzaminacyjnej”, w której kursanci pokonują nawet kilkaset kilometrów, aby zdać egzamin w WORD-zie o określonej reputacji.

NIK wskazuje również, że zbyt często w egzaminach biorą udział osoby nieprzygotowane do nich. Świadczy o tym choćby fakt, że wiele osób, które zdały egzamin wewnętrzny w ośrodku szkolenia kierowców, nie uzyskuje pozytywnego wyniku podczas egzaminu państwowego, który niekiedy musi zostać przerwany z racji stworzenia zagrożenia w ruchu drogowym. Dość powiedzieć, że na 238 tys. przypadków przerwania egzaminu aż ponad 198 tys. spowodowane było zachowaniem zagrażającym zdrowiu i życiu uczestników ruchu. NIK krytycznie ocenia także utrzymywanie możliwości podchodzenia do egzaminu wiele razy, nawet tego samego dnia, co może skutkować, że osoby nieprzygotowane będą liczyły na łut szczęścia.

Koszty wypadków i kolizji – 1,5% PKB

Sprawa jest niebagatelna, ponieważ – pomijając liczbę ofiar śmiertelnych – łączne koszty wypadków i kolizji drogowych według informacji przedstawionych przez NIK wynoszą 39 mld zł rocznie, co odpowiada aż 1,5% PKB. Wśród tych kosztów w 2021 roku 71% polegało na stratach poniesionych przez pracodawców w wyniku śmierci pracownika bądź jego czasowej niedyspozycji.

NIK apeluje zatem do ministra infrastruktury o zmianę finansowania WORD w celu uniezależnienia działalności ośrodków od dodatkowych wpływów z egzaminów poprawkowych oraz przegląd lokalizacji WORD, dokonanie analizy zasadności dalszego funkcjonowania jednostek terenowych WORD utworzonych po 2013 r. w miejscowościach, w których nie można zapewnić wystandaryzowanych warunków do przeprowadzenia części praktycznej egzaminu państwowego, czy też np. wprowadzenie rozwiązań uniemożliwiających powtórne przystąpienie do egzaminu państwowego na prawo jazdy w dniu, w którym wynik egzaminu był negatywny. Ze wszystkimi rekomendacjami przedstawionymi przez NIK można zapoznać się tutaj.