Zdobycie kontraktu będzie trudniejsze dla wykonawców spoza Unii? TSUE daje zielone światło do ochrony rynku

Trybunał rozpatrywał zapytanie prejudacyjne wystosowane przez sąd administracyjny z Chorwacji. W skrócie, w tle był przetarg dotyczący infrastruktury kolejowej, który wygrało konsorcjum na czele z austriacką firmą Strabag. Inny uczestnik postępowania zgłosił jednak zastrzeżenia dotyczące doświadczenia wybranego wykonawcy. Chorwacki inwestor unieważnił pierwsze rozstrzygnięcie i wezwał wykonawcę do uzupełnienia zaświadczeń potwierdzających kwalifikacje, co ten uczynił.

Po uzupełnieniu dokumentów, przetarg ponownie wygrał Strabag. Oferent z Turcji – znana również na polskim rynku firma Kolin – uznał jednak, że inwestor na tym etapie nie miał podstaw prawnych, by prosić zwycięzcę o dodatkowe zaświadczenia i złożył skargę na czynność zamawiającego. Chorwacki sąd apelacyjny, do którego wpłynęła skarga, zwrócił się z prośbą o wykładnię do TSUE.

Europejskie prawo nie dla wszystkich

W wydanym we wtorek wyroku TSUE przypomina, że Unia z niektórymi krajami trzecimi jest związana umowami międzynarodowymi obejmującymi sprawy zamówień publicznych. Kraje te mają prawo, by w sposób wzajemny domagać się równego traktowania na europejskim rynku publicznym. Nie dotyczy to jednak tych państw, które takich porozumień nie zawarły, w tym Turcji. 

Trybunał zauważył, że prawo Unii nie zabrania wprawdzie wykonawcom z tych krajów udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego, jeśli wykluczenie nie zostało zawarte w dyrektywie 2014/25, jednak nie daje im prawa do powoływania się na tę dyrektywę i wymagania równego traktowania swoich ofert w stosunku do ofert z krajów członkowskich oraz krajów trzecich, z którymi Unia jest związana odpowiednimi umowami.

„W sytuacji takiej jak rozpatrywana w postępowaniu głównym, charakteryzującej się zaakceptowanym przez zamawiającego udziałem tureckiego wykonawcy w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego regulowanym dyrektywą 2014/25, wykonawca ten nie może powoływać się na art. 36 i 76 tej dyrektywy w celu zakwestionowania decyzji o udzieleniu przedmiotowego zamówienia” – czytamy w streszczeniu wyroku.

W tym samym wyroku Trybunał zwrócił uwagę, że jedynie Unia jest kompetentna do stanowienia prawa dotyczącego dostępu do procedur zamówień publicznych dla wykonawców z państw trzecich, którzy nie zawarli z Unią umowy międzynarodowej gwarantującej równy i wzajemny dostęp do rynków publicznych.

Przełomowy wyrok

„Wyrok Trybunału niewątpliwie oznacza rewolucję na rynku zamówień publicznych” – napisał w mediach społecznościowych Wojciech Hartung z Kancelarii Domański, Zakrzewski, Palinka. „Zdaniem Trybunału, wykonawcy z tych państw (np. Chiny, Turcja) nie mają zagwarantowanego dostępu do udziału w postępowaniach o zamówienia publiczne prowadzonych w Polsce i innych krajach UE. Co więcej, poszczególne państwa członkowskie UE nie są uprawnione do przyznawania im takiego dostępu, a może to uczynić wyłącznie UE jako taka” – skomentował wyrok Wojciech Hartung. „Oznacza to, że wykonawcy z tych krajów nie mogą uczestniczyć w zamówieniach publicznych w Polsce (i innych krajach UE), chyba że zostaną dopuszczeni do konkretnych postępowań przez zamawiających” – dodał prawnik.

Zadowolony z kierunku nadanego przez europejski Trybunał jest Polski Związek Pracodawców Budownictwa. „Polska otrzymała właśnie potwierdzenie możliwości wspierania uczciwej konkurencji i zastosowania ochrony rynku budowlanego przed podmiotami zwłaszcza krajów azjatyckich” – stwierdzają reprezentanci wykonawców.

PZPB stwierdza, że na tym właśnie wyroku powinno się oprzeć Ministerstwo Rozwoju i Technologii, które przygotowuje przepisy o certyfikacji wykonawców. Szykowane przepisy, które pierwotnie miały chronić krajowy rynek zamówień publicznych, w dalszych pracach poszły jedynie w kierunku odformalizowania procedur i ograniczenia liczby składanych dokumentów. Związek reprezentujący wykonawców stoi na stanowisku, że w ślad za wyrokiem, należy wyposażyć zamawiających w narzędzia pozwalające skutecznie ograniczać nierzetelna konkurencję m.in. z państw azjatyckich. Firmy budowlane wielokrotnie zwracały uwagę, że konkurencja z wykonawcami, którzy w Polsce nie ponoszą kosztów utrzymania sprzętu czy zatrudniania pracowników nie jest równa.

„Polski rynek budowlany w swojej obecnej formie nie stawia znaczących barier dla nowych graczy, ale jednocześnie nie ma szczególnych wymagań wobec firm, które mogą nie spełniać minimalnych standardów jakości, solidności finansowej, czy doświadczenia, zdobytego na rynkach unijnych, w tym na polskim” – przypomina przy okazji wyroku organizacja. Liczy, że wyrok TSUE będzie stanowił punkt zwrotny w podejściu do zamówień.
.