Cementownie szykują się do wychwytywania CO2. Potrzebne zmiany prawa

O szansach i barierach związanych z wprowadzaniem technologii CCS/U rozmawiano pod koniec stycznia na posiedzeniu Parlamentarnego Zespołu ds. Rozwoju Przemysłu Cementowego.

Szanse i bariery

Przemysł cementowy produkuje, zatrudnia i płaci podatki w Polsce. Na przestrzeni ostatnich 30 lat branża dokonała bardzo dużej, szacowanej na 30% redukcji emisji CO2.

– Niestety, mimo ogromnej transformacji technologicznej, przemysł cementowy nie może pozbyć się emisji CO2. Emisja CO2, powstająca w wyniku rozkładu węglanu wapnia nazywana procesową, jest nieodłączną częścią procesu produkcji klinkieru cementowego – tłumaczył Zbigniew Pilch, szef marketingu Stowarzyszenia Producentów Cementu. – Będąc ambitnym przemysłem, szanującym sąsiada i nie chcącym szkodzić środowisku branża cementowa zmienia się, inwestuje, poszukuje innowacji i stara się sprostać wymaganiom polityki klimatycznej. Ogłosiła mapę drogową dojścia do neutralności emisyjnej w 2050 r. Jednak w 2030 roku chce dokonać kroku milowego na tej drodze i zredukować emisje CO2 o 40% w stosunku do roku 1990. By to osiągnąć w 2030 roku przemysł cementowy będzie już musiał korzystać z technologii wychwytywania CO2 – CCS/U.

Jak powiedział, to będzie przełomowa technologia dla branży cementowej i pozwoli osiągnąć neutralność klimatyczną w 2050 roku. – Do tego dochodzi fakt, że w wyniku reformy Europejskiego Systemu Handlu Emisjami, wprowadzenia podatku CBAM nastąpi pozbawianie branży cementowej bezpłatnych uprawnień do emisji CO2. W efekcie w 2034 r. przemysł cementowy zostanie pozbawiony jakichkolwiek darmowych uprawnień. A ponieważ nasza produkcja wiąże się nieodłącznie z koniecznością emisji CO2, będziemy musieli budować instalacje do wychwytywania CO2 – wyjaśniał Zbigniew Pilch.

Jak wskazał przedstawiciel SPC, w poszukiwaniu rozwiązań technologii CCS/U wiele zależy od regulatora tego rynku. – My poradzimy sobie z budową instalacji do wychwytywania CO2, ale bez ingerencji rządu, nic nie zrobimy z tym CO2, które trzeba potem gdzieś przetransportować i zmagazynować – stwierdził.

SPC zwróciło się do Centrum Energetyki Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie o realizację raportu na temat możliwości rozwoju technologii CCS/U dla przemysłu cementowego w Polsce, które stanowi podstawę dla strategii branży cementowej w tym obszarze.

– Raport CE AGH mówi, że instalacje CCS/U wybudować można, ale jest szereg barier, które musimy pokonać. Wychwytywanie CO2 będzie się wiązało ze wzrostem zużycia energii elektrycznej o 100-150%. Brak jest regulacji prawnych dotyczących transportu i magazynowania CO2, zarówno na lądzie, jak i na dnie morza – dodał Zbigniew Pilch. – Te ograniczenia dotyczą nie tylko branży cementowej, ale też wielu innych sektorów przemysłu i gospodarki.

Potrzebny harmonogram działań

Według Krzysztofa Kieresa, przewodniczącego Stowarzyszenia Producentów Cementu, branża cementowa, jako przemysł odpowiedzialny, rozpoznaje problemy, które będą jej dotyczyły za kilka lat.

– Nie czekamy na stan prawny, który mógłby nas zaskoczyć, tylko teraz alarmujemy, że potrzebujemy pewnych rozwiązań prawnych, żeby przygotować się na to, co nas czeka. W 2034 roku zostaniemy pozbawieni bezpłatnych uprawnień do emisji CO2. Dla nas to będzie być albo nie być. Musimy zrobić wszystko, by produkcję cementu w Polsce utrzymać – mówił Krzysztof Kieres.

Według ekspertów AGH w Polsce mamy potencjał na magazynowanie kilku mld ton CO2. – Jeżeli nie pomyślimy o tym dzisiaj, to będzie niedobrze. Odrobiliśmy zadanie domowe, przygotowaliśmy raport. Ważne, byśmy razem z Ministerstwem Klimatu i Środowiska oraz Ministerstwem Aktywów Państwowych – mogli zrobić kolejne kroki we wdrażaniu technologii CCS/U w Polsce – powiedział prof. Jan Deja, dyrektor biura SPC.

Kwestia wprowadzenia technologii CCS/U dotyczy 9 cementowni: Kujawy, Nowiny, Małogoszcz, Ożarów, Chełm, Rudniki, Warta, Odra i Górażdże.

Nowa gałąź gospodarki

Technologia CCS/U (Carbon Capture and Storage/Usage) polega na wychwyceniu CO2 powstającego podczas produkcji klinkieru, skropleniu CO2, a następnie na przetransportowaniu (transport kolejowy, morski) lub przepompowaniu rurociągami i zmagazynowaniu w naturalnych utworach geologicznych na lądzie lub w morzu.

Raport dotyczący możliwości wprowadzania technologii CCS w branży cementowej w Polsce, przygotowany przez Centrum Energetyki AGH w Krakowie, przedstawił prof. Marek Ściążko.

– Raport jest obszerny. Chcieliśmy pokazać skalę zagadnienia, zarówno po stronie wychwytu, transportowania i magazynowania – mówił prof. Marek Ściążko. – Składowanie CO2 pod ziemią, to domena Państwa Polskiego, w szerokim tego słowa znaczeniu. To nie tylko kwestia regulacji prawnych, ale też dopuszczania określonych terenów do składowania w strukturach geologicznych.

Według prof. Ściążko na świecie działa obecnie 30 obiektów wykorzystujących technologię CCS sekwestrujących 43 Mt CO2 rocznie. W różnych fazach budowy/przygotowania są 164 kolejne instalacje. – W perspektywie do 2050 r. w technologii CCS będzie wyłapywane już kilka miliardów ton CO2 rocznie i patrząc z perspektywy biznesowej będzie to nowa gałąź gospodarki – podkreślał prof. Marek Ściążko.

Raport AGH porównał dwie technologie wychwytywania CO2, które mogłyby być zastosowane w przemyśle cementowym w Polsce: technologia MEA (absorbcyjna, stosowana dotychczas głównie w przemyśle chemicznym) i technologia CaL. Obydwie technologie są bardzo efektywne i zapewniają bardzo wysoką skuteczność wychwytu CO2.

Koszty, które musi ponieść cementownia w związku z zakupem i montażem technologii CCS liczone były dla linii produkującej 5000 ton klinkieru na dobę i emitującej rocznie 1,5 mln ton CO2. Przy zastosowaniu technologii MEA nakłady przekraczają 500 mln zł, a przy technologii CaL - 1,5 mld zł.

CO2 z cementowni będzie transportowane rurociągami do trzech miejsc składowania podziemnego na terenie Polski.

W niektórych zakładach cementowych w Polsce wdrażane są już projekty CCS/U. W styczniu Lafarge w Polsce oraz Innovation Found podpisali umowę na dofinansowanie projektu, dzięki któremu powstanie instalacja wychwytująca 100% emisji CO2 z produkcji klinkieru w Cementownia Kujawy. Uruchomienie instalacji planowane jest na 2027 rok.

– Technologia kriogeniczna, wymrażania CO2, która zostanie zastosowana w Cementowni Kujawy, jest nowością i nie była rozpatrywana podczas przygotowania raportu, ale ma szanse zaistnieć jako pierwsza – dodał prof. Ściążko.

Z kolei Cementownia Górażdże bierze udział w projekcie ACCSESS i pilotażowo wdraża technologię wychwytywania, wykorzystania i składowania dwutlenku węgla (CCUS). W inicjatywę, koordynowaną przez firmę Sintef Energi AS z Norwegii, zaangażowanych jest aż 18 partnerów przemysłowych i organizacji badawczych. Celem projektu, poza samym procesem CCS/U, jest także stworzenie ram prawnych i organizacyjnych dla efektywnego systemu transportu CO2 z Europy kontynentalnej do składowisk znajdujących się na Morzu Północnym. Projekt zakończy się w kwietniu 2025 roku.

Bezpieczny proces

Zdaniem Piotra Dziadzio, podsekretarza stanu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska oraz Głównego Geologa Kraju, magazynowanie CO2 w górotworze jest procesem bezpiecznym, bardzo dobrze opanowanym i powinniśmy o tym mówić głośno.

– Od wielu lat mam świadomość, że magazynowanie CO2 jest kluczowym czynnikiem dla konkurencyjności gospodarki, nie tylko przemysłu cementowego, ale wszystkich branż, które będą miały problem z CO2 – mówił minister Piotr Dziadzio. – Inną sprawą jest proces legislacyjny, w zakresie zmiany prawa geologicznego i górniczego. Jesteśmy w końcówce uzgodnień. Konieczne jest przyspieszenie prac legislacji w tym zakresie. Bez tego nie dokonamy transformacji gospodarki – tłumaczył minister Dziadzio. Jak poinformował, projekt jest gotowy i czeka na Komitet Stały Rady Ministrów. – Zmiany powinny być uchwalone jeszcze w tej kadencji sejmu – powiedział minister Dziadzio. Stwierdził też, że pod względem możliwości składowania CO2 Polska ma największy potencjał w Europie.

Przedstawiciele branży apelowali o przyśpieszenie prac w tym obszarze. Jak mówili podczas posiedzenia komisji, konieczność kupowania na rynku uprawnień do emisji CO2 zabije branżę.