Milion aut elektrycznych? NIK: Raczej nie w 2025 roku

Plan realizowany jest wybiórczo i z opóźnieniami, wciąż nie ma polskiego samochodu elektrycznego, a samorządy nie dostały funduszy na pojazdy elektryczne. Z kolei strefy czystego transportu nie sprawdzają się w warunkach polskich – stwierdza NIK w podsumowaniu kontroli.

NIK przyjrzała się postępom jakie czynimy na drodze do elektromobilności. Nie ma optymistycznych wniosków.

Liczba aut na prąd rośnie zbyt wolno

Jak zauważono, pod względem liczny pojazdów elektrycznych na drogach jesteśmy w światowym ogonie. Gdyby podać tylko niektóre liczby: w Chinach jeździ 3,4 mln pojazdów na prąd (połowa rynku światowego), w Niemczech 109 tys., w Norwegii 75 tys. W Polsce na koniec roku 2019 było ich 8637.

Tymczasem według Plan Rozwoju Elektromobilności w Polsce do 2025 r. po polskich drogach ma jeździć milion pojazdów elektrycznych. Ustawa o elektromobilności nałożyła m.in. limity wykorzystania elektryków przez instytucje publiczne

NK przeprowadziła kontrolę w Ministerstwie Energii (obecnie Ministerstwo Aktywów Państwowych), Narodowym Centrum Badań i Rozwoju oraz w 26 urzędach miast. Stwierdziła, że mimo upływu 3 lat od przyjęcia rządowego planu (kontrola objęła okres do końca 2019 roku), elektromobilność w Polsce jest nadal na etapie początkowym. Wine są opóźnienia w realizacji poszczególnych zadań oraz brak konsekwencji we wdrażaniu zaplanowanych instrumentów.

Rząd też nie wierzy w milion aut

„Zdaniem NIK istnieje duże ryzyko, że założony w rządowym dokumencie cel 1 mln zarejestrowanych pojazdów elektrycznych w 2025 roku nie zostanie osiągnięty. Już teraz wiadomo z wysokim prawdopodobieństwem, że nie zostanie zrealizowany cel zarejestrowania w Polsce do 2020 roku 50 tys. pojazdów elektrycznych” – stwierdza w podsumowaniu kontroli NIK zauważając, że do końca lipca 2020 roku zarejestrowano było niewiele ponad 13 tys. pojazdów elektrycznych, tj. ok. jedna czwarta celu na 2020 rok.

NIK zauważa jednocześnie, że rząd sam wycofał się z ambitnych planów – w Strategii Zrównoważonego Transportu do 2030 r. założono, że flota samochodów elektrycznych docelowo będzie liczyła 600 tys. sztuk.

Wciąż mało ładowarek

Mniejsza niż planowano jest także liczba ogólnodostępnych punktów ładowania. Do końca 2019 roku zrealizowano 20 proc. planu. Ze skontrolowanych 21 miast o liczbie mieszkańców co najmniej 100 tys., tylko w Katowicach rozwój infrastruktury przekroczył wielkość progu określonego w ustawie o elektromobilności na koniec 2020 roku – wskazuje NK.

Jedynie cel zainstalowania punktów ładowania o dużej mocy został wykonany w 115 procentach.

Nie wdrożono systemu bezpośrednich dopłat do nabycia samochodów elektrycznych oraz dla rozwoju infrastruktury ładowania – punktuje NIK. Powodem były opóźnienia przy wprowadzaniu regulacji prawnych. „Minister Aktywów Państwowych dopiero pod koniec grudnia 2019 roku wydał kluczowe rozporządzenia do ustawy o FNT, które praktycznie nie weszły w życie. Zamiast dopłat środki finansowe z funduszu w łącznej wysokości 684 tys. zł zostały przeznaczone na obsługę funduszu, który nie zafunkcjonował operacyjnie” – czytam w informacji z kontroli.

Czy samorządy zdążą?

Nie najlepiej idzie także wdrażanie elektromobilności w samorządach. Spośród skontrolowanych miast na koniec 2019 roku 79 proc. nie miało we flocie urzędu żadnego samochodu elektrycznego.

W tym przypadku NIK wini m.in. brak dofinansowania z Funduszu Niskoemisyjnego Transportu oraz brak dofinansowania do innych form nabywania pojazdów elektrycznych niż zakup. Zapisany w ustawie wymóg posiadania 10 proc. elektryków już spełniało 18 proc. samorządów.

Izba wskazuje tez na nierealne terminy zapisane w ustawie w odniesieniu do pojazdów użytkowych w jednostkach administracji publicznej. Odpowiednich pojazdów z napędem elektrycznych często po prostu nie ma na rynku.

Teraz dodatkowym ograniczeniem może być kryzys wywołany przez pandemię.

Autobusy na plus

Najbardziej zaawansowany, w ocenie NIK, był stan realizacji obowiązku 5 proc. udziału autobusów zeroemisyjnych we flocie transportu publicznego od dnia 1 stycznia 2021 r. Na koniec 2019 r. 8 z 28 jednostek (29%) zrealizowało już ten obowiązek. Udało się to przede wszystkim dzięki wsparciu z funduszy unijnych.

Izba wskazuje także na opóźnienia w pracach nad wszystkimi projektami budowy pojazdów elektrycznych. „Błędne decyzje skutkowały nieefektywnym wydaniem co najmniej 7 mln zł” – czytamy. Chodzi o plan opracowania około 1000 bezemisyjnych autobusów transportu publicznego realizowany przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju. Z programu ostatecznie zrezygnowano.

Zastrzeżenia dotyczą także programu e-Van, który od 2017 r. nie zrobił zbyt dużych postępów. Nie sprawdzają się także strefy czystego transportu w miastach. Jedyne miasto, które wyznaczyło taki obszar ostatecznie i tak się z niego wycofało.