Nowe przepisy środowiskowe wydłużą realizację inwestycji

Każde przedsięwzięcie o istotnym znaczeniu dla środowiska i społeczności, czy to jest przebudowa linii kolejowej czy budowa nowej drogi, zgodnie z naszym prawem wymaga uzyskania decyzji środowiskowej. W zależności od stopnia skomplikowania danej inwestycji jest kilka sposobów na jej uzyskanie, jednakże wszystkie z nich są bardzo pracochłonne i niestety rozłożone w czasie.

Czasochłonna procedura

Dla największych inwestycji o znaczeniu krajowym przed pozyskaniem dla nich pozwolenia na budowę czy innej decyzji pozwalającej na realizację tejże inwestycji, konieczne jest wcześniejsze opracowanie czy to raportu oddziaływania danego przedsięwzięcia na środowisko czy to karty informacyjnej przedsięwzięcia. Opracowanie tych dokumentów często poprzedzone jest wielomiesięcznymi inwentaryzacjami przyrodniczymi, gdzie eksperci od poszczególnych typów i gatunków roślin i zwierząt badają np. korytarze migracyjne zwierząt, zbiorowiska występującej roślinności itp.

Samo przygotowanie dokumentów niezbędnych do wystąpienia o decyzję środowiskową to proces często trwający ponad 2 lata. Samo wydanie decyzji przez Regionalne Dyrekcje Ochrony Środowiska to kolejne długie miesiące.
W ostatnich latach proces ten znacznie się wydłużył nie tylko ze względu na pandemię, która mocno ograniczyła funkcjonowanie wszystkich urzędów i wydłużyła wszystkie postępowania. Jest to spowodowane również gigantyczną kumulacją inwestycji, głównie finansowanych z pieniędzy unijnych, które wymagają do pozwolenia na realizację właśnie decyzji środowiskowej. Oznacza to, że ta same osoby w urzędzie w tym samym czasie muszą zdecydować i wydać decyzję środowiskową dla kolei, autostrad, dróg szybkiego ruchu czy gazociągów.

Decyzja środowiskowa to dokument, który jest niezbędnym załącznikiem do pozwoleń na budowę czy innych decyzji pozwalających na realizację inwestycji. To w tym dokumencie opisane są takie kluczowe dla projektantów rozwiązania jak lokalizacje oraz parametry przejść dla zwierząt, ekranów akustycznych, urządzeń oczyszczających wody opadowe czy też koszty nasadzeń nowej zieleni. To właśnie w tych decyzjach opisane są kluczowe sposoby zabezpieczenia i ochrony środowiska naturalnego oraz społeczności przed negatywnymi skutkami realizacji inwestycji infrastrukturalnych.

Jest do dokument bardzo ważny i potrzebny ale wszyscy pracujący w branży budowlanej mają świadomość, że jest to najbardziej długotrwała decyzja do pozyskania, jak również często generującą dla inwestora dodatkowe koszty w postaci np. tych przejść dla zwierząt. Przykładowo, na jednym odcinku autostrady A2 od Mińska Mazowieckiego do Siedlec, dla którego Multiconsult Polska przygotował koncepcję programową przestrzenną, o długości około 37 km, planowane są do realizacji łącznie 54 przejścia, w tym 9 dla zwierząt dużych (w tym 3 górne), 6 dla zwierząt średnich (w tym 1 górne) oraz 17 przejść dla zwierząt małych i 22 przepusty dla płazów. Szacowany koszt przejścia górnego dla dużych zwierząt (o szerokości użytkowej 70 m) na tej autostradzie może wynieść około 20-30 mln zł. Koszt przejścia dolnego dla dużych zwierząt waha się w granicach mniej więcej 9-10 mln zł. Mówimy więc o bardzo znaczących kosztach zabezpieczenia środowiskowego.

Będzie dłużej

Jak widać na powyższym przykładzie proces pozyskiwania decyzji środowiskowej jest bardzo długi a jej znaczenie dla późniejszej realizacji inwestycji, w tym jej kosztów – kluczowe. Teraz dochodzi nowy element – konieczność uwzględnienia wytycznych Komisji Europejskiej w zakresie tzw. specustaw: kolejowych, drogowych, lotniskowych itp. W ramach procedowania inwestycji na bazie tychże specustaw, zgodnie z obecnie obowiązującym w Polsce prawem i jego wykładnią, nie ma możliwości odwołania się od wydanej już decyzji środowiskowej ani też wstrzymania jej procedowania, mimo iż to właśnie ten dokument bardzo jasno określa zakres inwestycji, jej przebieg, wymagane do zaprojektowania rozwiązania środowiskowe, jak również wpływ na lokalną społeczność. Dopiero procedowana w parlamencie zmiana polskiego prawa ma to umożliwić, co oznacza, że organizacje środowiskowe i inni interesariusze zyskają nowe, skuteczne narzędzie do zaskarżania procedowanych lub wydanych już decyzji.

Planowane do zmiany prawo ma na celu znacząco ułatwić udział społeczeństwa w procedurze oceny oddziaływania danej inwestycji na środowisko. Jednakże, gdy patrzymy na nowe prawodawstwo od strony czysto organizacyjnej prawdopodobnie zmiana prawa znacznie wydłuży proces uzyskiwania decyzji, który już obecnie jest bardzo długi. W praktyce oznacza to, że czas od pomysłu do realizacji inwestycji jeszcze się wydłuży, choć już teraz są to minimum dwa a często nawet 4 lata.

Zgodnie z projektowanymi zmianami, będzie możliwe wnioskowanie do sądu o wstrzymanie wykonania uprzednio uzyskanej decyzji, mimo iż został jej nadany rygor natychmiastowej wykonalności. Co więcej, w przypadku zaskarżenia takiej decyzji, sądy mogą całkowicie wstrzymać bieg takiej decyzji do czasu rozstrzygnięcia sprawy. Dodatkowo, sądy będą musiały analizować nie tylko aspekty formalne uzyskiwania samej decyzji ale jeśli będzie to przedmiotem odwołania, to również analizować i odnosić się do treści zapisów samej decyzji i nakazów w jej zawartych.

Oczywiście zamysł jest bardzo dobry, bo zapisy zawarte w decyzjach środowiskowych mają na celu ochronę środowiska oraz otoczenia inwestycji, w tym interesów lokalnych społeczności. Dlatego zapewnienie społeczeństwu jeszcze lepszego dostępu do tego procesu jest zmianą bardzo pozytywną. Niestety jestem w stanie bardzo łatwo wyobrazić sobie sytuację, gdzie do odwołania dochodzi jedynie po to, aby odsunąć niewygodną dla siebie decyzję w czasie.

Cel słuszny, ale…

Każda inwestycja taka jak nowa linia kolejowa czy też obwodnica narusza czyjąś własność, przechodzi przez jakieś tereny i zawsze wiąże się z kosztami środowiskowymi i społecznymi, gdyż nie odbywa się w próżni. Przy wyborze docelowego wariantu jakieś inwestycji, zgodnie z istniejącymi już wymogami Unii Europejskiej, zawsze waży się czy korzyści przewyższają koszty. Natomiast zgodnie z nowo procedowanym prawem każda strona, która w jakiś sposób będzie uważać się za pokrzywdzoną, uzyska bardzo mocne narzędzie do blokowania tejże inwestycji. Nie bez znaczenia jest tu organizacja sądów, ponieważ przy obecnym ich obłożeniu oraz mocno ograniczonym funkcjonowaniu przez panującą pandemię, proces pozyskania decyzji środowiskowej, będącej – przypominam – tylko jednym z kroków uzyskania zgody na budowę, może zostać zawieszony na lata.

Dlatego uważam, że umożliwienie wnioskowania o wstrzymanie wykonania decyzji środowiskowej, niejednokrotnie utrudni proces przygotowania projektów infrastrukturalnych. W konsekwencji, musi to zostać uwzględnione w i tak już bardzo długich harmonogramach przygotowywania przedsięwzięć napotykających na znaczący opór społeczny, a do takich zawsze należą szybkie koleje, nowe drogi czy lotniska.