Ukraina. Nowe korytarze transportowe przejęły eksport produktów rolnych

Przed wojną liczba ta wynosiła 5-6 mln ton. Swoje miejsce w tym zakresie mają polskie porty przeładunkowe oraz polityka gwarantująca bezpieczne łańcuchy dostaw żywności. Zagadnienia związane z obecnymi i przyszłymi konsekwencjami konfliktu zbrojnego w Ukrainie na rynku roślin strączkowych pod kątem wyzwań i potrzeb w zakresie wspierania bezpiecznego łańcucha dostaw żywności były przedmiotem spotkania w Porcie Gdynia z inicjatywy Światowej Konfederacji Roślin Strączkowych, a organizowanego przez Polsko – Ukraińską Izbę Gospodarczą.

Łańcuch zakłócony

Połączenie skutków konfliktu zbrojnego oraz czynników ekonomicznych i klimatycznych spowodowało, że zachwiany został bezpieczny łańcuch dostaw roślin strączkowych, które odgrywają znaczącą rolę w walce z głodem na świecie.

– Z powodu wojny i blokady Morza Czarnego rolnicy szukają dodatkowych ukraińskich szlaków eksportowych przez porty europejskie. Według danych w 2022 – 2023 Ukraina musi wyeksportować co najmniej 50 mln ton produktów rolnych. Obecna sytuacja sprawia, że jest to prawie niemożliwe, ponieważ szlaki samochodowe i kolejowe przebiegają tylko przez zachodnie granice Ukrainy i porty rzeczne na Dunaju. Jednym z przykładów jest odeski „korytarz zbożowy”, którym przed wojną transportowano miesięcznie 5-6 mln ton produktów, aktualnie łączny eksport wynosi nie więcej niż 3 mln ton miesięcznie – podkreśliła Antonina Sklyarenko, Prezes Zrzeszenia Producentów i Konsumentów Roślin Strączkowych Ukrainy.

Temat ten kontynuował Onur Vatan, dyrektor handlowy Sintez Group&Co z Turcji, zaznaczając, że Ukraina ma teraz utrudnioną sytuację w obszarze handlu. Rośliny strączkowe są uprawiane we wschodniej części Ukrainy i dziś ciężko jest dotrzeć do tych rolników. Jeżeli rolnicy będą nadal uprawiali rośliny strączkowe to będzie to duża szansa na poprawę sytuacji na rynku, choć już dziś widać dużo mniejszą ilość zbiorów.

Skuteczne rozwiązania gwarantujące ciągłość łańcucha bezpieczeństwa żywnościowego oraz rozwój nowych łańcuchów dostaw to zadanie dla narodowych gospodarek. Według Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa umiarkowany lub poważny brak bezpieczeństwa żywnościowego dotyka obecnie 30% światowej populacji. Jak podkreśliło OECD, globalna pandemia również pogorszyła sytuację i „odwróciła” wiele korzyści, które były „już nierówne” w poszczególnych krajach. W 2021 r. w globalnym raporcie poświęconym kryzysom żywnościowym 2022 wskazano, że nastąpił wzrost (od 2020 roku) poziomu głodu – o 26%. Oznacza to, że aż 193 milionach ludzi zagrożonych jest poważnym brakiem bezpieczeństwa żywnościowego. Ponadto prognozy z raportu Eurazji Group wskazują, że do listopada 2022 roku 1,9 miliarda ludzi na całym świecie stanie w obliczu braku bezpieczeństwa żywnościowego.

– Zrównoważona żywność dla zrównoważonej przyszłości – to hasło, które przyświeca działalności naszej organizacji na całym świecie. W obliczu wojny w Ukrainie idea ta zyskała nowy wymiar, także w kontekście wolnego handlu oraz konieczności wzmacniania gospodarek rolnych roślin strączkowych. Wojna w Ukrainie sieje spustoszenie w globalnych systemach żywnościowych, ważniejsze niż kiedykolwiek jest posiadanie pożywnego, przystępnego cenowo i przyjaznego dla środowiska źródła żywności, na którym można polegać w potrzebie. Rośliny strączkowe są z natury zdolne do zaspokojenia wszystkich naszych potrzeb w zakresie bezpieczeństwa żywnościowego i nadszedł czas, aby zajęły ich miejsce jako kluczowy gracz w przyszłych systemach żywnościowych – zaznaczyła Cindy Brown, Szefowa Światowej Konfederacji Roślin Strączkowych.

Polska hubem transportowym

W świetle powyższych danych szczególnego znaczenia nabiera rola Polski jako hubu transportowego, a porty w Północnej Polsce są najbliżej Ukrainy i stały się najważniejsze.

W warunkach wojny, eksport ukraińskich zbóż i kukurydzy jest zbliżony do poziomu unijnego. Według oficjalnych danych Ukraina wyeksportowała w 2022 roku ponad 22 mln ton zbóż, kukurydzy i roślin strączkowych. Co istotne, tempo eksportu ukraińskiej kukurydzy w sezonie 2022 wzrosło o 18% w stosunku do roku 2021. Eksport ten możliwy jest dzięki m.in. korytarzom zbożowym oraz poprzez zachodnią granicę, w tym przez Polskę.

– W roku poprzednim w Porcie Gdynia łącznie dokonano przeładunku prawie 5 mln ton zboża. Ten wolumen możemy zwiększyć o ok. 2 mln po wykonaniu realizowanych i zaplanowanych na najbliższe lata inwestycji. Wojna spowodowała znaczący wzrost zainteresowania przeładunkami towarów ukraińskich. Polska jest naturalnym kierunkiem eksportu dla Ukrainy Zachodniej – zaznaczył Jakub Koczara, kierownik Działu Handlowego Portu Gdynia. Rolą Zarządu Portu jest zapewnienie rozwoju infrastruktury przeładunkowej i sprawnego dostępu transportowego co pozwoli umocnić pozycję Gdyni jako największego bałtyckiego portu w przeładunkach płodów rolnych, dodał Jakub Koczara.

Łukasz Waluszko z OT Port wspomniał, że 1/3 przeładunku to produkty agro. Przy odpowiedniej rotacji jest możliwość przeładowania 1,5 miliona ton ładunków. Planowane są inwestycje w terminalu Ro-Ro, który zwiększy możliwości przeładunkowe we wschodniej części portu Gdynia, oraz w zakresie pogłębienia nadbrzeża, co da możliwość obsługi statków o większej nośności i długości. Przedstawiciele środowiska z Ukrainy podkreślali jak ważne są dziś rośliny strączkowe oraz jak kluczowa jest logistyka i dostawy przez Port w Gdyni.

Śruta sojowa w imporcie to ponad 2 mln t rocznie. – W perspektywie kilku lat w HES Gdynia Bulk Terminal, planowane jest stopniowe odchodzenie od ładunków masowych typu węgiel i koks i większa koncentracja na przeładunku ładunków agro – podkreśliła Sonia Florczuk, dyrektor handlowy, HES Gdynia.

Przedstawiciele organizacji branżowych biorący udział w spotkaniu (Krajowe Zrzeszenie Producentów Rzepaku i Roślin Białkowych, Pomorska Izba Rolnicza, Stowarzyszenie Polska Soja) podkreślali, że Polscy rolnicy zdają sobie sprawę z tego, jak wielkim pożytkiem są rośliny strączkowe. Według danych GUS za 11 miesięcy 2022 r. eksport PL do UA wyniósł niecałe 9 mln EUR (+54% w stosunku do analogicznego okresu roku minionego), a import z UA do PL ponad 5,5 mln EUR (+42,1%). Ukraina jest obecnie naszym 9. partnerem w eksporcie i 15. partnerem w imporcie. – Dane te pokazują, jak istotny jest rozwój nowych łańcuchów dostaw, także w zakresie produktów rolnych oraz współpraca na poziomie międzynarodowym. Polska jako hub ma do odegrania bardzo ważną rolę, i choć łańcuch połączeń został nadwyrężony i wojna wpłynęła na sytuację upraw to dzisiejsza dyskusja pokazuje jak ważna jest współpraca na rynku międzynarodowym oraz wsparcie gospodarki Ukrainy – zaznaczyła Elżbieta Bodio, wiceprzewodnicząca Polsko – Ukraińskiej Izby Gospodarczej.

Kluczowe produkty

Wskutek rosyjskiej agresji zbrojnej na Ukrainę nastąpiło zaburzenie łańcuchów dostaw żywności. Doprowadziło to także do pogorszenia globalnego bezpieczeństwa żywnościowego. Niezbędne są zatem działania, aby wzmocnić i poprawić rynek roślin białkowych oraz wypracować reguły produkcji białka roślinnego. Natomiast zrównoważona produkcja roślinna w ramach zrównoważonych systemów żywnościowych nie może odbywać się bez udziału roślin strączkowych. Światowy Dzień Roślin Strączkowych obchodzony 10 lutego ustanowiła Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa. Jest okazją do podniesienia świadomości na temat wartości odżywczych roślin strączkowych oraz ich wkładu w zrównoważone systemy żywnościowe i ograniczenie głodu na świecie.

Nasiona roślin strączkowych mają kluczowe znaczenie w rozwiązywaniu problemów związanych z ubóstwem, bezpieczeństwem żywnościowym, zdrowiem ludzi oraz ochroną gleby i środowiska, przyczyniając się tym samym do realizacji Celów Zrównoważonego Rozwoju.

– Wojna w Ukrainie pokazała nam, że nasze systemy żywnościowe są niezrównoważone, kruche i pełne problemów. Rośliny strączkowe umożliwiają utrzymanie równowagi gospodarczej. Musimy chronić wolny handel przed zagrożeniami, współpracując z ukraińską organizacją Zrzeszenia Producentów i Konsumentów Roślin Strączkowych Ukrainy. Jeżeli przyjrzymy się kwestiom zrównoważonego rozwoju, są one kluczowe w podtrzymaniu bezpiecznego systemu żywnościowego. Coraz ważniejsze jest zapewnienie dostępu do zrównoważonych zasobów żywności, zwłaszcza w kontekście wojny, kryzysu gospodarczego, czy inflacji – podkreśliła na zakończenie spotkania Cindy Brown, Szefowa Światowej Konfederacji Roślin Strączkowych.

Tematyka związana z logistyką i agrobiznesem jest kontynuowana przez Stowarzyszenie Producentów i Konsumentów Roślin Strączkowych Ukrainy oraz Polsko-Ukraińska Izba Gospodarcza w ramach Międzynarodowego Forum „AgroTransformacje 2023”.