NIK o systemie e-Toll. Utracone wpływy to 573 mln zł

Ponad 573 mln zł – tyle, według NIK, stracił Krajowy Fundusz Drogowy z powodu niewdrożenia na czas nowego krajowego systemu poboru opłat drogowych. To wynik zaniechania roz-szerzenia sieci dróg płatnych o nowo wybudowane odcinki. Nie wprowadzano na nich opłat, ponieważ stawianie bramownic byłoby nieopłacalne biorąc pod uwagę planowaną zmianę sys-temu. Ta jednak się opóźniała. Taka sytuacja trwała od 2019 roku.

Miało być w 2018 r.

Opłata elektroniczna od korzystania z dróg przez pojazdy powyżej 3,5 t została wprowadzona 1 lipca 2011 r. Kontrakt z prywatnym operatorem – firma Kapsh obejmował okres 7 lat. NIK przypomniał, że kontrola sprzed kilku lat wykazała brak gotowości po stronie administracji do wdrożenia nowego systemu od 2 listopada 2018 r. – czyli momentu wygaśnięcia pierwszej umowy.

Nowy system pierwotnie miał być przygotowywany przez Głównego Inspektora Transportu Drogowego. Potem, wraz z przedłużającymi się procedurami wyboru wykonawcy systemu i zmianami koncepcji, zmieniono także podmiot odpowiedzialny za to zagadnienie. Jako właściwy wskazano Krajową Administrację Skarbową, która wdrożyła nowy system (zaczął funkcjonować od 24 czerwca 2021 r.) i przejęła cały pobór opłat od 1 października 2021 r.

Wdrażanie nowego systemu odbyło się z ponad dwuletnim opóźnieniem. Do tego, jak zauważa NIK – system ruszył w czerwcu 2021 roku mimo niezakończenia prac nad jego modułami i niezapewnienia poboru opłat od wszystkich pojazdów. Konsekwencją było wydłużenie o trzy miesiące działania starego systemu viaTOLL, który funkcjonował równolegle z nowym. To, według szacunków, spowodowało zbędne koszty przekraczające 73 mln zł – wskazał NIK.

NIK ocenił jednak, że wypracowana ostatecznie koncepcja poboru opłaty elektronicznej jest rozwiązaniem optymalnym biorąc pod uwagę docelową długość dróg, które mają być objęte opłatą. „Oparty na technologii pozycjonowania satelitarnego system zapewnił szybkie, łatwe i tanie rozszerzanie sieci dróg podlegających opłacie elektronicznej, bez konieczności budowy i utrzymywania bramownic, usprawnił wprowadzanie zmian w taryfikatorze opłat oraz zwiększył przepustowość ruchu na autostradach płatnych” – czytamy w raporcie z kontroli.

NIK odnotowuje także, że mimo epidemii COVID-19 wpływy do Krajowego Funduszu Drogowego z opłat za przejazd po drogach krajowych, pobierane w systemie elektronicznym i manualnym w 2020 r. były zbliżone do założonego planu i wyniosły prawie 2 mld zł. W pierwszej połowie 2021 r. wpływy wyniosły natomiast ponad 1 mld zł i były wyższe o 3,3% w stosunku do planowanych.

Brak urządzeń

Kontrolerzy zwrócili jednocześnie uwagę na problem urządzeń pokładowych do naliczania opat. Te musieli sobie samodzielnie zapewnić przedsiębiorcy, w dodatku przed wdrożeniem systemu urządzeń po prostu brakowało. „Powodem rezygnacji z dystrybucji OBU przez KAS była konieczność ogłoszenia przetargu, co opóźniłoby uruchomienie systemu o co najmniej 1,5 roku. Decyzja ta zabezpieczała interesy Skarbu Państwa, jednak była niekorzystna dla przedsiębiorców transportowych, którzy nie mogli wykorzystywać do uiszczania opłat innych narzędzi elektronicznych dostępnych w e-TOLL” – wskazała NIK.