Komisja Europejska ogłosiła Zielony Ład. Jakie zmiany czekają transport?

− To wyjątkowy dzień. Dziś rano Komisja Europejska zatwierdziła Europejski Zielony Ład. To z jednej strony nasza wizja neutralności klimatycznej na kontynencie do 2050 roku, a z drugiej nakreślona z wielkim zaangażowaniem mapa do celu. To 50 działań na 2050 – powiedziała podczas środowego oświadczenia przewodnicząca KE Ursula von der Leyen.

Ogłoszenie miało miejsce w przeddzień brukselskiego szczytu, na którym unijni przywódcy zadecydują, czy UE ma stać się do 2050 roku neutralnie klimatyczną wspólnotą. Jeśli tak, stanie się to według ułożonego przez KE planu.

Jeśli zostanie przyjęty, założony próg obniżenia emisji CO2 do 2030 roku o 40 proc. musiałby zostać znacznie podwyższony. Ta formalna zmiana miałaby nastąpić w marcu 2020 roku, kiedy to przyjęte powinno zostać pierwsze prawo klimatyczne. W tym prawie miałby znaleźć się oficjalny cel neutralności do 2050 roku.

100 mld euro − dużo i mało?

Również w marcu 2020 roku pojawić się ma nowa strategia przemysłowa, dzięki której unijna gospodarka ma w przekształcić się stopniowo w gospodarkę o bardziej zamkniętym obiegu. W strategii ma być także poruszona kwestia usunięcia zanieczyszczenia przemysłowego poprzez wprowadzenie nowych regulacji i działań na rzecz zrównoważonej produkcji chemicznej.

Państwa najmocniej zaangażowane w emisję CO2 nie będą pozostawione na pastwę losu. W ich przypadku transformacja będzie wymagała wielomiliardowego nakładu finansowego. Pomocą ma być Mechanizm Sprawiedliwej Transformacji. Państwa i regiony szczególnie uzależnione od paliw kopalnianych otrzymają dofinansowanie z budżetu o łącznej wartości 100 mld euro. Kwota ta ma być pozyskana dzięki środkom unijnym oraz środkom Europejskiego Banku Inwestycyjnego. Na szczegóły mechanizmu sprawiedliwej transformacji musimy jeszcze poczekać – będą ogłoszone w styczniu 2020 roku.

Cel dla transportu - obniżenie emisji aż o 90%

Jak czytamy w dokumencie opublikowanym przez Komisję Europejską, transport odpowiada za jedną czwartą emisji gazów cieplarnianych w EU; dlatego aby osiągnąć neutralność klimatyczną, trzeba obniżyć emisję z transportu aż o 90% (do 2050 roku). Swoje cele w tym zakresie mają otrzymać wszystkie środki transportu. Do tej pory (decyzja z 18 kwietnia 2019 roku) posłowie PE zatwierdzili plan zmniejszenia emisji CO2 z nowych samochodów ciężarowych o 30% do 2030 r., w porównaniu do poziomów emisji z 2019 r. Strategia dla zrównoważonej mobilności ma zostać przyjęta w 2020 roku. 

Jak wynika z założeń ogłoszonych przez przewodniczącą KE Ursulę von der Leyen, plan komisji zakłada więcej punktów ładowania aut elektrycznych i tankowania paliw alternatywnych. Już w 2025 roku po drogach ma się poruszać 13 milionów aut niskoemisyjnych, dla których ma być dostępnych milion ładowarek - tak by każda rodzina w UE mogła mieć możliwość podróżowania pojazdami elektrycznymi bez obaw o to, gdzie naładuje swój samochód. 

Zestaw propozycji legislacyjnych które wspomogą produkcję i dystrybucję paliw alternatywnych dla wszystkich środków transportu ma zostać przedstawiony w przyszłym roku. W 2021 roku Komisja planuje również przedstawić nową Dyrektywę dla transportu kombinowanego (intermodalnego), zrewidować sieć TEN-T i dyrektywę dotyczącą paliw alternatywnych oraz nowe inicjatywy które pozwolą lepiej wykorzystać przepustowość sieci kolejowej i śródlądowych dróg wodnych. Zaproponowane też zostaną kolejne, ostrzejsze normy emisji dla silników spalinowych.

Intermodal, śródlądowe drogi wodne i kolej na plusie

W dokumencie podkreślono, że transport intermodalny potrzebuje silnego impulsu rozwojowego. Priorytetem ma być przeniesienie "znacznej części" przewozów prowadzonych dziś transportem drogowym (stanowiącego dziś 75 proc. ogółu przewozów) na drogi wodne i kolej; nie podano jednak konkretnego celu. W lotnictwie Komisja zapowiada rozpoczęcie od nowa prac nad Jednolitym Europejskim Niebem. 

Plan zakłada ogólne sformułowania dotyczące nowych technologii - wypisane zostały takie sformułowania jak autonomiczny transport, intermodal, systemy zarządzania ruchem, "smart mobility", "Mobility as Service" i cyfryzacja z zaznaczeniem, że ich rola będzie rosnąć. Podkreślono wagę walki z kongestią (korkami), "szczególnie w obszarach zurbanizowanych" - Komisja pomoże rozwijać systemy zarządzania ruchem poprzez swoje fundusze - jako przykład podano CEF. Nie ma jednak słowa np. o ograniczaniu ruchu samochodowego w miastach czy rozbudowie sieci Kolei Dużych Prędkości.

Drogi i lotnictwo pod lupą

Komisja oświadczyła, że cena transportu musi odzwierciedlać jego koszty zewnętrzne (wymieniono zdrowotne i środowiskowe). Zdaniem KE, dopłaty dla paliw kopalnych "powinny się zakończyć" - w tym dla paliw lotniczych i dla transportu morskiego. Zaproponowane ma zostać rozszerzenie systemu handlu pozwoleniami na emisję na sektor transportu morskiego, a rozważone - dla transportu drogowego. Zmniejszona ma zostać liczba darmowych pozwoleń na emisję wydawanych dla linii lotniczych. Ma to być skoordynowane z "działaniami na poziomie globalnym" wspólnie z organizacjami zrzeszającymi światowy transport morski i lotniczy. Dokument wspomina też o konieczności przyjrzenia się systemowi opłat za dostęp do dróg.

Wśród innych celów Zielonego Ładu znalazło się też całkowite usunięcie z rynków wszystkich plastikowych opakowań do 2030 roku, a także promocja produktów możliwych do ponownego użycia. Jak wynika z badania Eurobarometr, obywatele UE chcą, aby środowisko naturalne było priorytetem działań Parlamentu Europejskiego. Walka ze zmianami klimatu po raz pierwszy znalazła się na szczycie listy priorytetów wskazywanych przez obywateli Unii w badaniu Eurobarometr. Być może Zielony Ład będzie odpowiedzią na oczekiwania mieszkańców UE.