Jacek Gryga: Chcemy, by waloryzacja była pochodną realnych zmian cen

Elżbieta Pałys, RynekInfrastruktury.pl: Jednym z najważniejszych tematów dla branży drogowej jest obecnie waloryzacja cen umownych. Przedstawiciele wykonawców podkreślają, że ona nie działa. Czy GDDKiA zamierza rozwiązać ten problem?

Jacek Gryga, Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad: Do waloryzacji cen zawartych z wykonawcami umów stosujemy wskaźniki cen obiektów drogowych i mostowych publikowane przez GUS. Problematyczny stał się fakt, iż wskaźniki te GUS opracowuje w oparciu o zawarte już umowy między zamawiającymi a wykonawcami, a więc de facto na bazie cen, jakie w ofercie wskazał wykonawca w momencie składania swojej oferty.

Proces budowlany dla inwestycji typowych dla GDDKiA rozłożony jest średnio na okres 4 lat. Oznacza to tyle, że sprawozdający do GUS wykonawca na przykład w trzecim roku realizacji kontraktu nadal podaje do GUS ceny po jakich złożył ofertę. Tak podawane dane nie odzwierciedlają faktycznego kosztu nabycia towarów czy usług przez wykonawcę w danym momencie, są one bowiem tylko pochodną cen ofertowych. Tym samym wskaźniki GUS w tym zakresie nie nadążają za dynamiką faktycznych zmian cenowych na rynku w danej chwili.

Czy to się zmieni?

GDDKiA oraz GUS podjęły w tym roku bardzo ścisłą współpracę celem skorygowania metodologii wyliczania wskaźników GUS, tak aby w sposób realny oddawały one wahania cenowe na rynku budownictwa drogowego. Mając na celu wypracowanie jak najlepszych rozwiązań, a także chcąc jak najlepiej poznać oczekiwania oraz opinie drugiej strony do prac w tym zakresie zaproszono również przedstawicieli firm branży budowlanej.

GDDKiA podjęła również współpracę z branżą celem wypracowania swego rodzaju koszyka kosztów i przypisania poszczególnym czynnikom kosztotwórczym ich wagi w odniesieniu do całości wartości kontraktu. W wyniku takich sygnałów GDDKiA odnotowuje dynamiczny wzrost cen w niektórych robotach branżowych np. kanalizacyjnych. Stąd też dla GDDKiA istotnym jest aby waloryzacja cen umownych była pochodną realnych zmian cen na rynku w szerokim spektrum asortymentów, a takie dane jest w stanie kompleksowo, w bardzo dużej skali i na bieżąco pozyskiwać GUS.

Kwestią kluczową jest zatem takie przemodelowanie metodologii wyliczania wskaźników GUS dla cen obiektów mostowych i drogowych, które oddawać będą na bieżąco i realnie dynamikę zachodzących zmian.

W ostatnim czasie zdarzało się, że najkorzystniejsi oferenci oraz następni w kolejności nie przedłużali ważności ofert, przez co inwestycje „drożały”. Zdaniem wykonawców wpływa na to m.in. długi czas rozstrzygania przetargów. Dlaczego to tak długo trwa?

Nowelizacja Prawa zamówień publicznych umożliwiła zastosowanie w postępowaniach nieograniczonych odwróconą procedurę w celu jak najszybszego wyboru najkorzystniejszych ofert i taką też stosujemy. Pozwala ona w pierwszej kolejności na przygotowanie rankingu ofert, a następnie na weryfikację jedynie najkorzystniejszego z oferentów.

Jednak zgodnie z ustaleniami powołanej przez Ministra Infrastruktury Rady Ekspertów (skupiającej przedstawicieli branży budowlanej, środowiska naukowego i Ministerstwa Infrastruktury i GDDKiA) doświadczenie części kadry kierowniczej podlega ocenie w ramach kryterium oceny ofert. Dlatego aby przygotować ranking wykonawców uprzednio sprawdzamy czy dane stanowiące podstawę do przyznania punktów są w pełni poprawne. W tym celu należy zweryfikować m.in. okresy pracy na danych funkcjach i kontraktach poszczególnych osób, a to zajmuje sporą część czasu przeznaczonego na ocenę ofert. Z tego m.in. względu nie udaje się dokonać finalnego wyboru wykonawcy w ustawowych 90 dniach, ale także w przedłużonym okresie o kolejne 60 dni. W rezultacie zdarza się, że wyłoniony oferent nie przedłuża terminu związania ofertą.

Staramy się przeciwdziałać takim sytuacjom, m.in. stosujemy procedurę odwróconą w przetargu nieograniczonym oraz wąski zakres informacji w jednolitym europejskim dokumencie zamówienia (tzw. sekcję alfa). Pracujemy też nad zmianą w kryteriach oceny ofert.

Na ceny uzyskiwane w kontraktach, oprócz czynników obiektywnych, wpływa także ewentualne ryzyko, które trzeba uwzględnić w ofercie. Czy z punktu widzenia GDDKiA obecnie ryzyko w umowach jest podzielone optymalnie?

GDDKiA współtworzy powołaną przez Ministra Infrastruktury Radę Ekspertów skupiającą m.in. przedstawicieli branży budowlanej. W ramach wspólnych prac pod dyskusję poddawane są istotne dla rozwoju infrastruktury, w tym też dla branży zagadnienia i problemy, tak aby na bieżąco, szybko i skutecznie reagować na wszelkie wyzwania. Jednym z takich elementów jest wspólne wypracowanie tzw. matrycy ryzyk, czyli dokumentu systematyzującego i kategoryzującego ryzyka dla każdej ze stron procesu inwestycyjnego.

GDDKiA nastawiona jest na partnerską współpracę z wykonawcami kładąc jednocześnie szczególny nacisk na właściwą ochronę podwykonawców, dostawców czy usługodawców. Sygnalizowane trudności są niezwłocznie analizowane i szeroko konsultowane z członkami Rady Ekspertów. To duża zmiana w stosunku do wcześniejszych relacji na linii inwestor - wykonawca. Trzeba jednak pamiętać, że strona publiczna, stoi na straży interesu Skarbu Państwa, a wiec podatnika oraz jest w wielu przypadkach ograniczona obowiązującymi przepisami prawa, czy zasadami współfinansowania projektów unijnych.

Poprzednia perspektywa, jeśli chodzi o relacje między największym inwestorem publicznym a wykonawcami, zakończyła się licznymi sprawami w sądzie. Na jakim etapie jest rozwiązywanie roszczeń firm?

W sporach sądowych z wykonawcami, które powadzi Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej oraz Oddziały w toku jest ok. 200 spraw, w tym: z powództwa wykonawców ok. 150 spraw na kwotę blisko 6 ,4 mld zł oraz z powództwa Skarbu Państwa – GDDKiA na kwotę blisko 530 mln zł.