Dzieciuchowicz: Waloryzacja 2.0 była sukcesem, ale nie zakończyła dyskusji. Podział ryzyka wymaga zmiany

– Rok 2023 nie był zły, ale też nie należał do najłatwiejszych – stwierdza Barbara Dzieciuchowicz. – Poziom cen na najważniejsze materiały i surowce powoli się stabilizował, ale niestety utrwalił się na dość wysokim poziomie, wyższym niż przed pandemią. To był kolejny, mało spokojny rok na rynku budowlanym – ocenia prezes OIGD wskazując na utrzymujący się wpływ najpierw pandemii, a potem wojny w Ukrainie.

Waloryzacja 2.0 najważniejsza

Wśród kluczowych spraw, które udało się domknąć w minionym roku prezes OIGD wymienia tzw. waloryzację 2.0. Pod koniec grudnia GDDKiA podpisała aneksy z wykonawcami dwóch kluczowych programów drogowych – Programu budowy dróg krajowych oraz Programu budowy 100 obwodnic – zwiększające maksymalny limit indeksacji do 15 proc. zaakceptowanej kwoty kontraktu. W sumie podpisanych zostało 97 aneksów z 23 wykonawcami. To była druga seria zmian w umowach z wykonawcami. W ramach pierwszej reakcji na zmiany cen spowodowane m.in. wojną za wschodnią granicą, w 2022 r. maksymalny limit indeksacji został zwiększony z 5 do 10 proc. Wówczas zawarto 117 aneksów, a ich stroną było 26 przedsiębiorstw.

– To jest duży sukces zeszłego, ale i jeszcze wcześniejszego roku, kiedy to przygotowywane były podwaliny prawne tych działań – mówi Barbara Dzieciuchowicz. Mimo to, zdaniem prezes OIGD, nie można uznać, że dyskusja na temat waloryzacji jest już zakończona, wciąż bowiem nierozwiązana została kwestia podziału ryzyka nieprzewidzianej zmiany cen. Obecnie jest ono dzielone pół na pół między inwestora i wykonawcę. – Jako branża nie zgadzaliśmy się z takim podziałem od jego wprowadzenia w 2019 roku. Wcześniej obowiązywała zasada 80 procent po stronie zamawiającego, 20 procent po stronie wykonawcy i nikomu to nie przeszkadzało. Nie kwestionowały tego ani Unia Europejska, ani krajowe urzędy, ani Prokuratoria Generalna – mówi Barbara Dzieciuchowicz. Dodaje, że zarówno w kontraktach z zaangażowaniem Banku Światowego, jak i u naszych europejskich sąsiadów to zamawiający bierze na siebie większą część ryzyka. Podobnie jest w przypadku kontraktów, w których inwestorem jest podmiot prywatny – tu przeważnie ryzyko wzrostu ceny w całości bierze na siebie zlecający prace.

– Trudno wymagać, żeby wykonawca, który nie jest właścicielem, w tym wypadku dróg, ponosił taką samą odpowiedzialność za ryzyko związane ze wzrostem ceny jak właściciel infrastruktury. Firma nie powinna finansować czegoś, co nie jest jej własnością – mówi przedstawicielka branży drogowej. – Podział ryzyka pół na pół jest absolutnie nie do zaakceptowania. Na pewno jako organizacja będziemy ten temat podnosić – zapowiada.

W samorządach indeksacja na papierze

Jako nierozwiązany wskazuje także problem waloryzacji w części kontraktów samorządowych. – Różnie sobie samorządy z tym radzą. Te większe i bardziej świadome problemów nie mają, natomiast w mniejszych jednostkach nadal są problemy ze stosowaniem prawdziwych klauzul waloryzacyjnych, a nie takich, które są tworzone tylko po to, żeby wypełnić wymóg formalny. Cóż z tego, że są klauzule waloryzacyjne jeśli jest w nich zapis, że będą miały zastosowanie, jeżeli wskaźnik inflacji przekroczy 20 czy 25 procent? – podaje przykład Barbara Dzieciuchowicz. – Trzeba się zastanowić w jaki sposób to uregulować: czy w ustawie Prawo zamówień publicznych, czy poprzez inne mechanizmy, które by spowodowały, że w samorządach waloryzacja będzie faktycznie działała – mówi.

Kontrakty samorządowe mają wprawdzie mniejszą wartość i zwykle trwają krócej niż te realizowane na rzecz GDDKiA, jednak ich liczba w skali kraju jest bardzo duża. – Nad tym trzeba jeszcze popracować – mówi prezes OIGD.

Co z ustaleniami w sprawie małych kontraktów GDDKiA?

W toku jest także sprawa waloryzacji mniejszych kontraktów inwestycyjnych realizowanych na istniejącej sieci zarządzanej przez GDDKiA. – One niestety nie mają jeszcze waloryzacji 2.0 – przyznaje Barbara Dzieciuchowicz. Na zmianę zasad waloryzacji w tym przypadku nie było dodatkowych środków tak, jak miało to miejsce w największych programach drogowych. Decyzje w ich sprawie, po policzeniu kosztów w GDDKiA, miały zapaść na początku roku. – Nie wiemy czy te ustalenia będą aktualne. Na pewno będziemy prosić nowego generalnego dyrektora, żeby działania, które były podejmowane w tym obszarze, miały kontynuację – zaznacza B. Dzieciuchowicz.

Przypomina, że inny przebieg miała także waloryzacja kontraktów utrzymaniowych, na które również nie było dodatkowych środków, a ponadto, z uwagi na różnorodność umów, nie miały one wspólnego wzoru waloryzacji. – W zasadzie w każdym oddziale umowy wyglądały inaczej, nie było więc możliwości uzgodnienia z Generalną Dyrekcją wzorów aneksów, cała operacja przebiegała w oddziałach i trwało to dość długo. Jako Izba między innymi w tej sprawie odbyliśmy w ubiegłym roku kilkanaście spotkań z GDDKiA – mówi prezes OIGD.

Wśród tematów, które będą ważne w najbliższym czasie Barbara Dzieciuchowicz wskazuje także m.in. działania prośrodowiskowe, w tym związane z powtórnym wykorzystaniem materiałów na budowie dróg. Obecnie procedury z tym związane są na tyle czasochłonne, że w przypadku kilkumiesięcznych robót wykonawca szybciej kończy realizować zadanie niż jest w stanie uzyskać wymagane pozwolenia.

Trzeba się także zająć certyfikacją, taką która byłaby narzędziem ochrony rynku. – Na razie musimy dać czas rządzącym na zapoznanie się z tematami, którymi zajmował się poprzedni rząd, ale na pewno w tych sprawach będziemy się przypominali – deklaruje prezes izby drogowej.