CUPT: Wkrótce poznamy fundusze na intermodal po 2024 r.

Rozdzielane przez CUPT fundusze pochodzą z budżetu Unii Europejskiej. Instytucja obsługuje – między innymi – Program Operacyjny „Infrastruktura i Środowisko”, Program Operacyjny „Polska Wschodnia” oraz mechanizm finansowy „Łącząc Europę” (CEF). Tylko w ramach obecnej edycji POIiŚ na transport przeznaczono już przeszło 85 mld zł. Jak poinformowała wicedyrektor CUPT, 90% tej puli to pieniądze już zakontraktowane – w większości inwestycji przetargi są ogłoszone lub rozstrzygnięte.

Nowe terminale i tabor

Na transport intermodalny w poprzedniej perspektywie budżetowej przeznaczono 500 mln zł dofinansowania. – W obecnym okresie programowania zakontraktowaliśmy już prawie 1,3 mld zł – kontynuowała Cieślak-Wilk. Zarówno w poprzedniej perspektywie budżetowej, jak i obecnie jest to dotacja bezzwrotna, pokrywająca do 50% kosztów kwalifikowanych. Można więc mówić o dwukrotnie większej rzeczywistej wartości realizowanych inwestycji.

Efekty POIiŚ z lat 2007-2013 w zakresie transportu intermodalnego to kilkanaście nowych lub przebudowanych i mocno doposażonych terminali oraz sporo nowych platform do przewozu kontenerów. – Wzrost przewozów intermodalnych w latach 2004-2017 wyniósł prawie 249%. Nie łudzimy się, że został on wygenerowany wyłącznie przez środki unijne. Z przeprowadzonych przez nas badań ewaluacyjnych wynika jednak, że wpływ funduszy europejskich na tę zmianę był bardzo duży – podkreśliła prelegentka.

W obecnej perspektywie działania związane z transportem intermodalnym zostały zgrupowane w jednym, dużym konkursie. – Cieszył się on bardzo dużym zainteresowaniem: zgłosiło się przeszło 50 podmiotów, z czego dofinansowanie otrzymało 35 – przypomniała wiceprezes CUPT. Dofinansowanie można było uzyskać np. na budowę lub modernizację placów składowych, dróg dojazdowych, placów manewrowych, zakup taboru kolejowego, w tym – lokomotyw, albo zakup sprzętu telematycznego. Większość dofinansowanych projektów miała jednak charakter zakupowy – tylko ok. 10 z nich dotyczyło rozbudowy terminali. Dzięki funduszom unijnym z POIiŚ 2014-2020 zostanie przebudowanych 20 terminali. Część z nich będzie doposażonych w suwnice i inne urządzenia. Środki na intermodal mogły też być wykorzystane np. na zakup naczep samochodowych.

Docelowo efektem POIiŚ 2014-2020 będzie też zakup łącznie ok. 3,5 tys. jednostek do przewozu kontenerów. – To niebagatelna liczba: w 2019 r. w UTK było zarejestrowanych 4,5 tys. takich jednostek. Był to w większości tabor przestarzały – ponad 50% tych wagonów miało ponad 40 lat, a ok. 60% stanowił mocno zużyty tabor do przewozów uniwersalnych – podała dane statystyczne wiceprezes CUPT. Rzeczowe zaawansowanie realizacji projektów jest na razie niewielkie. – Potwierdziliśmy i zwróciliśmy przedsiębiorcom na razie 15% całej kwoty przeznaczonej na intermodal. Największych płatności spodziewamy się jednak w bieżącym i najbliższym roku. Pamiętajmy, że odbiory taboru zaczynają się mniej więcej rok po złożeniu zamówienia – wyjaśniła Cieślak-Wilk.

Wystarczy akceptacja wniosku

– Jeśli chodzi o mechanizmy wsparcia dla przedsiębiorców intermodalnych, pomoc unijna jest traktowana jak pomoc publiczna. Oznacza to, że wydanie każdego euro musi być notyfikowane w Komisji Europejskiej – zaznaczyła Cieślak-Wilk. Przedsiębiorcy nie powinni też rozpoczynać inwestycji przed podpisaniem umowy o dofinansowanie. W obecnej perspektywie budżetowej przedstawicielom CUPT udało się jednak wynegocjować niewielki wyjątek tej zasady: wnioskodawca może przystąpić do robót budowlanych lub ogłoszenia przetargu zaraz po akceptacji przez Centrum wstępnego wniosku o udzielenie pomocy.

Wsparcie dla inwestycji w intermodal można było uzyskać także w ramach CEF, finansowanego bezpośrednio z puli środków do dyspozycji Komisji Europejskiej. – Mechanizm ten dzieli się na dwie pule środków: krajową (zdefiniowane z góry projekty, których lokalizacje leżą w sieci TEN-T) i ogólną, rozdzielaną w ogólnoeuropejskim konkursie. Przykłady projektów dostępowych to dojazdy do portów w Gdańsku, Gdyni, Szczecinie i Świnoujściu. Dofinansowanie z puli ogólnej otrzymały projekty przygotowawcze (do 50%), ale także infrastrukturalne (do 20% – np. nabrzeża w Świnoujściu) – wyjaśniła przedstawicielka CUPT.

CUPT pomaga przedsiębiorcom, organizując – między innymi – coroczne szkolenia dla aktualnych i potencjalnych beneficjentów z zakresu pozyskiwania środków. – Uczymy, jak wypełniać wnioski o dofinansowanie, jak przygotowywać studia wykonalności i jaką dokumentację skompletować. Mówimy też o sprawozdaniach finansowych i o zasadach kwalifikowania wydatków – stwierdziła Cieślak-Wilk. Instytucja prowadzi dialog z branżą TSL, między innymi poprzez organizowanie międzynarodowych konferencji. – Mamy wrażenie, że w nieznacznej mierze przyczyniły się do wszczęcia w 2020 r. rozmowy o dokumentach strategicznych dla transportu intermodalnego. W tym roku wraz z Ministerstwem Infrastruktury prowadzimy prace nad strategią. Przeprowadziliśmy szereg badań, rozmawialiśmy z przedsiębiorcami, badaczami oraz ze stroną rządową – poinformowała wiceprezes.

Przewozy będą nadal rosły

– Wykres masy przewożonych ładunków napełnia optymizmem. W pierwszym kwartale 2020 r. wzrost rok do roku wyniósł 18%. Jest to zgodne z naszymi prognozami – kontynuowała. CUPT przeprowadziło w branży ankietę potrzeb, która ma posłużyć do określania kryteriów wyboru projektów na kolejny okres programowania. – Kierując się głosem rynku, staramy się opracowywać zapisy programów operacyjnych i kierować pomoc unijną tam, gdzie jest ona niezbędna – zadeklarowała Cieślak-Wilk. Niestety, na 443 podmioty, do których wysłano pytania, odpowiedziało niecałych 80. Przedsiębiorcy zauważają braki w infrastrukturze liniowej i bocznicowej oraz przestarzały tabor, przede wszystkim jednak oczekują zmian systemowo-organizacyjnych. – Mówią o potrzebie uelastycznienia rozkładów jazdy, zmian w polityce celnej, ułatwień i odroczeń w sferze podatku VAT. Przedsiębiorcy powiedzieli, że nie trzeba im centralnego operatora – chcą mieć dowolność co do lokalizacji terminalu. Tylko kryteria wyboru projektów mogą uprzywilejować jakiś projekt lub wskazać pożądany kierunek. Na pewno jednak nie należy nakazywać centralnie budowy obiektów w konkretnych miejscach – przekonywała wiceszef CUPT.

Prognozy kolejowych przewozów intermodalnych przygotowała na zlecenie CUPT prof. Jana Pieriegud z warszawskiej SGH. – Mimo spowolnienia gospodarczego możemy patrzeć w przyszłość dość optymistycznie. Możemy liczyć na zwiększenie przewozów 2,1 mln TEU w 2019 r. do 3,2 mln w 2030 r. – poinformowała prelegentka. – W tym kontekście zaczęliśmy się zastanawiać, czy budowa nowych terminali w Polsce jest konieczna. Zakładamy, że wypełnienie terminala w 60-70% determinuje konieczność jego rozbudowy. Obecna łączna pojemność polskich terminali jest wystarczająca, ewentualnie potrzeba nam dodatkowych kilkuset TEU – dodała. CUPT bierze pod uwagę sytuację na ścianie wschodniej, na której dostępność terminali jest najsłabsza. – Słyszymy o niskiej przepustowości na przejściach granicznych. Nie wiemy jednak, czy potrzeba tam kolejnego terminala, czy tylko zmian organizacyjnych – uzupełniła Cieślak-Wilk.

Co z nową perspektywą?

Przed pandemią zakładano, że we wrześniu będzie już gotowy podział środków z nowego POIiŚ na poszczególne sektory. Sytuacja epidemiczna wymusiła jednak przesunięcie terminu. – Spodziewamy się sygnału z KE i Parlamentu Europejskiego w tej sprawie w najbliższym czasie. Mamy nadzieję, że środki na intermodal nie będą niższe, niż w ostatnich latach. W ciągu 3 tygodni zbierze się komitet sterujący dla CEF i zostaną opublikowane kryteria wyboru projektów do nowej perspektywy. Mamy nadzieję, że znajdą się wśród nich projekty intermodalne – zadeklarowała wiceprezes CUPT.

Warunki dostępu do środków unijnych powinny być – jej zdaniem – podobne do obecnych. – Jedynie kryteria, nad którymi pracujemy w CUPT, będą różnicowały poszczególne projekty. Zastanawiamy się jeszcze, jak ująć w kryteriach lokalizację, za co przyznawać przedsiębiorcom dodatkowe punkty. Na pewno ważna będzie kondycja finansowa przedsiębiorców. Żeby dostać dofinansowanie, trzeba być w dobrej kondycji przez co najmniej 3 lata przed złożeniem wniosku. To warunek zero-jedynkowy – podkreśliła przedstawicielka Centrum.