W kierunku stabilizacji – eksperci podsumowują rok 2023

Rok 2023 to kontynuacja komplikacji zapoczątkowanych w okresie pandemii (2020, 2021), następnie wybuchu wojny za wschodnią granicą (2022). Te wydarzenia istotnie wpływają na obecną kondycję branży. Dają również duże pole do przewidywań w perspektywie 2024, ponieważ uformowano już szereg odpowiedzi.

- Rok 2023 rozpoczął trudny czas podnoszenia się rynku budownictwa w związku z okresem recesji i wysoką inflacją spowodowaną trwającą wojną za wschodnią granicą – mówi Kamila Leśniewska, Dyrektor Działu Projektów Kluczowych w firmie konsultingowej SAFEGE. Wskazuje na powolną, lecz zauważalną, stabilizację budownictwa. Jej zdaniem miniony rok charakteryzują przede wszystkim wysokie koszty rynkowe i jednocześnie niskie ceny ofert stawiane w przetargach. - Taka sytuacja mocno zachwiała równowagą i w dłuższej perspektywie będzie miała negatywny wpływ na jakość świadczonych usług – ocenia.

Jak mówi, SAFEGE na trwających kontraktach próbuje wyrównać równowagę ekonomiczną poprzez pozyskiwanie zwaloryzowanego wynagrodzenia. - Nowe oferty dostosowujemy do wymagań rynkowych. Nie jest to łatwe, rynek w dalszym ciągu jest nienasycony. Brak przetargów w związku z zatrzymaniem środków pochodzących z UE powoduje powstanie niezdrowej konkurencji poprzez sztuczne zaniżanie oferowanych cen. Sytuację w wielu firmach pogarszał długi czas oczekiwania na rozstrzygnięcia przetargów, co nie pomagało w planowaniu oraz utrzymaniu stałego przychodu – stwierdza Kamila Leśniewska.

Liczy, że w bieżącym roku branżę czeka stabilizacja. - Rok 2024 stanowi nadzieję na to, iż przetargi, które nie były rozstrzygnięte w końcu zostaną sfinalizowane. Liczymy na odblokowanie pieniędzy unijnych z Krajowego Planu Odbudowy i wysyp nowych postępowań w I kwartale 2024 roku, również w zakresie tych przetargów, które pomimo wcześniejszych zapowiedzi nie zostały ogłoszone w 2023 r. Mamy nadzieję, iż zwiększenie liczby nowych zleceń poprawi konkurencyjność i zmniejszy agresywne zachowania na etapie ofertowym. Wielką nadzieję pokładamy również w zagranicznych klientach prywatnych, którzy widząc stabilność naszego sektora przemysłu oraz wysoką jakość usług w sektorze budownictwa będą kierowali inwestycje do naszego kraju, co może pozytywnie wpłynąć na stabilność naszego rynku - podsumowuje Kamila Leśniewska.

Daniel Kryś, Zastępca Dyrektora ds. Realizacji Kontraktów Regionu Centralnego i Północnego w SAFEGE Polska również zwraca uwagę na aspekt KPO: - Niepewność wokół uzyskania środków z KPO skutkowała impasem w inwestycjach budowlanych i trwała przez cały rok 2023. Inwestycje budowlane, które miały dać impuls rozwojowy i przyczynić się do wzrostu polskiego PKB stały pod znakiem zapytania, co miało wpływ na prognozy makroekonomiczne dotyczące nadchodzących lat. Szeroko pojęta branża budowlana oraz inwestorzy, którzy liczyli na te środki, znaleźli się w trudnej sytuacji, co przełożyło się na spowolnienie tempa inwestycji. Decyzja Komisji Europejskiej z 21 listopada 2023 roku o przyznaniu Polsce 5 mld euro zaliczki stanowi dobry prognostyk, niemniej za wcześnie na pełen optymizm. KPO to łącznie blisko 60 mld euro. A ich pełne odblokowanie zależeć będzie od spełnienia tzw. kamieni milowych w obszarze praworządności, co może okazać się trudne dla nowego polskiego rządu, który nie będzie miał większości do odrzucania prezydenckiego weta.

W bieżącym roku liczy przede wszystkim na rozwój OZE. - Z pewną dozą ostrożności można założyć, że rok 2024 będzie kolejnym rokiem rozwoju energetyki odnawialnej w Polsce, w szczególności fotowoltaiki i energetyki wiatrowej. Przyczyniać się do tego będą zarówno rosnące ceny energii elektrycznej, jak i dostępność środków z KPO na inwestycje w tym obszarze. Zgodnie bowiem z założeniami, przyznane zaliczkowo w 2023 roku środki w wysokości 5 mld euro mają być przeznaczone na energetykę, w tym OZE, rozwój sieci przesyłowych oraz inteligentne sieci energetyczne – dodaje Daniel Kryś.

Według Roberta Wojciechowskiego, Dyrektora Regionu Zachodniego SAFEGE Polska rok 2023 opisuje przede wszystkim inflacja - rok 2023 był znaczący ze względu na wysoką inflację, która miała bezpośredni wpływ na branżę budowlaną i inżynieryjną. Wzrost cen surowców i materiałów budowlanych stworzył wyzwania w zakresie zarządzania kosztami i efektywności projektów.

To także rozdźwięk pomiędzy oczekiwaniami płacowymi, a cenami w przetargach. - Obserwowaliśmy rosnące oczekiwania płacowe pracowników w kontekście spadających cen ofert przetargowych. Ten trend zmusza przedsiębiorstwa do balansowania między konkurencyjnością, a zapewnieniem odpowiednich wynagrodzeń – mówi Robert Wojciechowski. Wśród charakterystycznych czynników w minionym roku wskazuje także wstrzymanie inwestycji przez inwestorów prywatnych. - Niepewność makroekonomiczna spowodowała wstrzymanie wielu inwestycji przez prywatnych inwestorów, co wpłynęło na opóźnienia w realizacji projektów oraz ograniczenie nowych inicjatyw - podkreślił Wojciechowski.

W bieżącym roku kluczowe dla budownictwa jego zdaniem będą decyzje rządu w zakresie realizacji wstrzymanych w 2023 roku inwestycji publicznych, w tym uruchomienie już wspomnianego Krajowego Planu Odbudowy. Te działania będą miały znaczący wpływ na dynamikę branży. Rok 2024 przyniesie również rozstrzygające decyzje w obszarze kontynuacji Centralnego Portu Komunikacyjnego (CPK), kontraktów energetycznych, w tym inwestycji w energetykę atomową oraz projektów dotyczących przesyłu gazu i rozbudowy portów. Decyzje te wyznaczą kierunki rozwoju branży i możliwości dla przedsiębiorstw sektora - przypomina Robert Wojciechowski z SAFEGE Polska.

- Zdecydowanie wydarzeniem roku 2023 były Wybory do Sejmu i Senatu RP. Ich znaczenie dla branży budowlanej wykracza poza emocje polityczne – mówi z kolei Monika Tałałaj, Country Business Development Managera w SAFEGE Polska. - Wybory te przyniosły nadzieję na uruchomienie kluczowych inwestycji infrastrukturalnych, które byłyby finansowane z miliardów euro funduszy unijnych. To wydarzenie miało wpływ nie tylko na nastroje w kraju, ale również na konkretne perspektywy rozwoju i finansowania projektów w branży - zaznacza ekspertka.

W kwestii Prognoz na rok 2024 stwierdza, że: - Rok 2024 zapowiada się niezwykle interesująco dla sektora budowlanego w Polsce. Spodziewamy się szeregu dużych inwestycji, wśród których wyróżniają się projekty takie jak elektrownia jądrowa, Baltic Power czy CPK. W kontekście politycznym możliwe są zmiany, które wpłyną na te inwestycje. Równolegle do CPK planuje się rozbudowy lotnisk, a także duże przedsięwzięcia hydrotechniczne, w tym elektrownię Młoty – mówi.

Zwraca także uwagę na inwestycje odpadowe z umowami na ponad 1,3 mld zł i planowanymi nakładami do 2028 roku na poziomie 17,4 mld zł. – Dodatkowo sektor OZE będzie nadal się dynamicznie rozwijał, szczególnie fotowoltaika z przyrostem projektów na koniec III kwartału 2023 o 40 proc. i wzrostem mocy do 18GW. Nie można też pominąć tematu odbudowy Ukrainy, której koszty szacuje się na 450 mld dolarów. Jest to zagadnienie skomplikowane ze względu na trwające działania wojenne i konieczność regulacji prawnych w tym kraju - zaznacza Monika Tałałaj z SAFEGE.

Bartosz Klimczak, Dyrektor ds. Rozwoju/Business Development Director SAFEGE Polska, zwraca uwagę na projekty przemysłowe, szczególnie w branży chemicznej i energetycznej: - Mijający rok przyniósł naszej firmie niewątpliwie większe zaangażowanie w projekty przemysłowe. Z racji podpisanych klauzul o zachowaniu poufności nie o wszystkich projektach możemy powiedzieć, niemniej jednak należy odnotować zwiększenie naszej aktywności w branży chemicznej oraz energetycznej. Szczególnie cieszą nas w tym roku referencje uzyskane od PGNiG Termika w związku z realizacją usługi Inżyniera Kontraktu „Projektu i budowy gazowej kotłowni szczytowo-rezerwowej KG2 W Elektrociepłowni Żerań w Warszawie”. Jest to kolejna usługa zrealizowana przez nas dla tego klienta w związku z prowadzoną przez Niego modernizacją mocy wytwórczych.

Zapytany o prognozy na rok 2024: - W wielu obszarach budownictwa nadchodzący rok nie napawa optymizmem. Aktualne zmiany polityczno-gospodarcze dają nadzieję na poprawę koniunktury, niemniej jednak będzie ona mogła najprawdopodobniej poprawić się dopiero pod koniec przyszłego roku. Warto odnotować, że nasi klienci mają coraz większą świadomość, iż rentowność ich biznesu będzie w coraz większym stopniu zależeć od podejścia do szeroko rozumianej problematyki ochrony środowiska oraz ograniczenia zużycia zasobów naturalnych. Mamy nadzieję, że oferowane przez nas usługi oraz doświadczenie pomoże im przejść przez trudny okres transformacji energetycznej oraz osiągnąć w nieodległej przyszłości lepsze wyniki finansowe i przewagę konkurencyjną - prognozuje ekspert SAFEGE Polska, Bartosz Klimczak.

Branża zmienia się również pod kątem komunikacji z otoczeniem. Z roku na rok przybywa kampanii edukacyjnych i akcji specjalnych w marketingu oraz działaniach Public Relations. Temat wsparcia środowiska jest standardowym formatem dialogu marek świadomych w budownictwie. Nic dziwnego, że manifestuje to się w ich działaniach komunikacyjnych oraz strategiach marketingowych współczesnych przedsiębiorstw budowlanych i profesji z nim związanych.

- Jeszcze przed pandemią wiele firm z branży budownictwa zdecydowało się mówić o ekologicznych rozwiązaniach promując przy tym swoją ofertę dotyczącą wspomagania ochrony środowiska. Dziś jednak nie chodzi tylko o to, by się przy ekologii ocieplić wizerunkowo – mówi Country Marketing & Communications Manager Monika Iciachowska. - Tak naprawdę nigdy o to nie chodziło – dodaje podkreślając, że każda komunikacja proekologiczna prowadzona na poważnie jest bardzo potrzebna. – To szczególny moment, gdy firmy wprowadzające poważne i stałe zmiany do przestrzeni traktują sprawę komunikacji równie poważnie. Moim zdaniem czeka nas więcej kampanii edukacyjnych i rozszerzania świadomości potrzeby mówienia o ekologii w głównym nurcie. Jesteśmy na co dzień “w temacie”; kto ma się dzielić tą wiedzą, jak nie my? Budownictwo, inżynieria, konsulting środowiskowy wychodzą do ludzi ze swoją wiedzą i doświadczeniami, co sprawia, że branże te nie są postrzegane jako hermetyczne i jednostronne. Możemy spodziewać się profesjonalizacji działań marketingu i PR. - podkreśla Monika Iciachowska.

Podsumowując rok 2023 eksperci są zgodni, że polskie budownictwo doświadczyło trudności z powodu recesji i wysokiej inflacji, co wpłynęło na równowagę rynkową i jakość usług. Eksperci SAFEGE wskazują na próby dostosowania się do warunków rynkowych i prognozują początek stabilizacji rynku w 2024 roku. Kluczowym czynnikiem ma być odblokowanie funduszy unijnych i zwiększone zainteresowanie inwestorów zagranicznych. Podkreślono również znaczenie ekologii i zmian w komunikacji branżowej, które mogą wpłynąć pozytywnie na sektor i jego odbiór społeczny. Decyzje rządowe i realizacja dużych projektów infrastrukturalnych będą miały istotny wpływ na dynamikę branży w 2024 roku.

Polska branża budowlana szybko się uczy i adaptuje do nowych warunków rynkowych. Pokazuje to m.in. przykład deweloperów mieszkaniowych, którzy wdrożyli inwestycje w formule PRS (Private Rental Sector), czyli najmu instytucjonalnego.

Kierunek 2024 – Stabilizacja

Szereg czynników - głównie zewnętrznych - sprawił, że branża budownictwa i inżynierii ruszyła do zmian. W ramach budownictwa tworzą się nowe, przeciwdziałające czynnikom spadkowym idee, postępuje rozwój, ewoluuje kreacja, rozwijane są nieustannie nowe technologie - często wspomagane już sztuczną inteligencją (AI).

W podsumowaniu roku 2023 raz prognozach na rok 2024 nie można pominąć kolei, na którą zwraca uwagę Mariusz Szmyd, Dyrektor Operacyjny SAFEGE Polska. - Rok 2023 był dla niej ważny w zakresie infrastruktury –– w ramach Krajowego Programu Kolejowego do 2030 roku planowane są inwestycje w wysokości 80 mld zł. Na wyróżnienie zasługuje projekt "Integracja węzłów na północnej obwodnicy towarowej Miasta Poznania z miejskim transportem zbiorowym", realizowany przez Miasto Poznań, który skupił się na budowie 8 zintegrowanych węzłów przesiadkowych, usprawniając transport miejski i aglomeracyjny.

SAFEGE Polska, jako wspomagający inwestycję Inżynier Kontraktu, przyczyniła się do modernizacji ponad 70 km torów i sieci trakcyjnej w Poznaniu, co umożliwiło przyspieszenie połączeń kolejowych. Z optymizmem wyczekujemy kolejnych informacji ws. planowanych inwestycji w 2024 roku. Modernizacje kolei oraz infrastruktury drogowej to również zasilenie transportu intermodalnego w Polsce, którego infrastruktura dynamicznie się rozwija, mimo zawahania w tym roku – zaznacza Mariusz Szmyd.

- Na rynek budownictwa i infrastruktury w Polsce wpływa wiele czynników stymulujących rozwój, związanych nie tylko z inwestycjami publicznymi, zwłaszcza w obszarze transportu czy energetyki – mówi Kamila Kurowska-Gawryś Dyrektor Generalny, Dyrektor Zarządzający/CEO Suez Consulting/SAFEGEPolska oraz Dyrektor Regionu UE Suez Consulting.

- Ważnym elementem jest także rozwój technologii, takich jak np. inteligentne systemy transportowe, zielone technologie budowlane czy cyfrowe innowacje w zarządzaniu infrastrukturą, jak również zwiększone zainteresowanie kwestiami zrównoważonego rozwoju, w tym ekologiczne aspekty budowy i eksploatacji. Przyszłościowo wyzwaniom takim jak dostępność kadry i materiałów, koszty i wydajność pracy, towarzyszyć będą nowe wyzwania związane z modelami finansowania, konieczność regulacji i standaryzacji czy zadbania o bezpieczeństwo cyfrowe i zwrócenie uwagi na zmiany klimatyczne - komentuje Kamila Kurowska-Gawryś.

- Wszystkie oczy zwrócone są na decyzje nowego Rządu RP. Kluczowe będą działania w zakresie realizacji wstrzymanych inwestycji publicznych, w tym uruchomienie środków z Krajowego Planu Odbudowy. Równie istotne będzie podejście do interwencjonizmu państwa w strategiczne inwestycje, takie jak Centralny Port Komunikacyjny, kontrakty energetyczne (w tym temat szerokich dyskusji i działań - energetyka atomowa) oraz rozwój infrastruktury przesyłowej i rozbudowa portów. Te decyzje będą miały znaczący wpływ na kształtowanie się rynku budowlanego w Polsce. Nie sposób jednak zapomnieć o mniejszych, ale nie mniej wartościowych inwestycjach w skali regionalnej, które będą rozpoczynać się lub nabierać tempa w 2024 roku. Warto zwracać na nie uwagę – kwituje Kamila Kurowska-Gawryś.

Podsumowanie i prognozy z lat poprzednich na portalu RynekInfrastruktuyr.pl: 2022-2023 oraz 2021-2022