To nie był łatwy rok w branży inżynierii i budownictwa

Powyższe czynniki są komplikacjami o potencjale długofalowym. Sytuacja wymusza restrukturyzacje na wielu poziomach i sektorach rynku. Tendencje są odczuwalne szczególnie w budownictwie komercyjnym. Jakie są najważniejsze okoliczności i wydarzenia roku 2022, które w sposób istotny i znaczący zmieniają oblicze polskiej inżynierii i budownictwa? Czy można estymować przybliżoną datę całkowitego powrotu branży do formy sprzed pandemii i wojny w Ukrainie? Czy jest to możliwe? Nie jesteśmy w stanie powiedzieć, jak długo bieżąca sytuacja utrzyma się – kolektywnie stwierdzają eksperci. – To zależy od bardzo wielu czynników, wiele z nich jest ponad nami – ocenia Witold Majewski, dyrektor Regionu Południowego i Wschodniego wskazuje m.in. relacje na linii Polski Rząd – Bruksela.

Eksperci Safege Polska mają zgodny wniosek: inflacja i wstrzymane pieniądze wyhamowały budownictwo. Wyzwaniem są zamrożone budżety UE, brak pewności i sytuacja geopolityczna. Oto jak podsumowują miniony rok eksperci Safege Oddział w Polsce.

Wydarzenie Roku 2022

Warto zaznaczyć, że w tej kategorii nie chodzi stricte o event. Większość ekspertów zgodnie przyznaje, że głównym „wydarzeniem” 2022 roku w branży jest wybuch wojny w Ukrainie oraz jej następstwa – braki kadrowe, drogie lub niedostępne surowce i materiały, ale głównie kryzys energetyczny. Rozciąga się na cały rok, dotyczy każdego, zaś niwelowanie jego skutków jest bardzo skomplikowane i uzależnione od dodatkowych możliwości, np. oszczędności, które wiele firm ma już bardzo uszczuplone po pandemii. To skomplikowane oraz unikatowe dla przedsiębiorstw i jednostek zależności. Dlatego kryzys energetyczny 2022 będzie wspólnym mianownikiem poniższych kategorii i kolektywnie jest wskazywany przez niemal wszystkich ekspertów jako obecnie najważniejsza komplikacja dotycząca całej branży.

Budownictwo komercyjne

Robert Wojciechowski, Dyrektor Regionu Zachodniego w Safege Polska zaznacza, że wyhamowanie przedmiotowego sektora nastąpiło tuż po okresie bardzo dynamicznego wzrostu i rozwoju: - Nastąpiło bardzo ostre wyhamowanie, którego branża nie czuła już od bardzo dawna. To dzieje się głównie w obszarze budownictwa komercyjnego – ekspert zwraca również uwagę na istotny fakt związany z finansowaniem budownictwa: – Wiele podmiotów straciło finansowanie – nie otrzymało pieniędzy z UE na rozwój, więc brakuje środków do rozpoczęcia lub zakończenia inwestycji”. Potwierdzają to słowa Moniki Tałałaj, Country Business Development Managera w Safege Polska: – Niepewność związana z finansowaniem wielu inwestycji oraz planowane kolejne zmiany podatkowe powodują, że wielu inwestorów finansuje w tej chwili tylko projekty w toku i na ten moment wstrzymuje się z nowymi inwestycjami – ocenia. Choć powody tych hibernacji wydają się oczywiste, to warto przypomnieć, co oznaczają one np. dla konsumentów oraz dla deweloperów:

– Pandemia, następnie wojna w Ukrainie, stagflacja – to wszystko spowodowało, że większość ludzi nie ma już odpowiedniej zdolności kredytowej, a tym samym nie stać ich na kupno własnego „M”. Branża mieszkaniowa zareagowała na to błyskawicznie – deweloperzy rozpoczęli inwestycje w formule PRS (Private Rental Sector), czyli najmu instytucjonalnego – podsumowuje Monika Tałałaj.

Sprawdzamy, jak jest w sektorze biurowym, którego dynamika również spadła w mijającym roku: Praca zdalna i hybrydowa, które w tej chwili są na porządku dziennym, a także fakt, że deweloperzy biurowi mają w tej chwili wiele powierzchni wolnych do wynajęcia spowodowały spowolnienie na rynku budownictwa biurowego – dodaje. Z kolei branża handlowa przechodzi zmiany, ponieważ pandemia koronawirusa SARS-CoV-2 i trwający kryzys silnie zmodyfikowały nawyki konsumenckie. Dziś branża ta musi dodatkowo mierzyć się z jeszcze popularniejszą branżą e-commerce, co podkreśla w swojej opinii ekspertka, Monika Tałałaj: – Branża handlowa zaliczyła wzrost inwestycji polegających na budowach małych Retail Parków przy równoczesnym spadku budów dużych galerii handlowych. Wynika to ze zmiany naszych przyzwyczajeń z pandemii, sporego wzrostu branży e-commerce, w tym dużego udziału w rynku wymagającego pokolenia generacji Z, ale także z faktu zmiany podejścia do zakupów stacjonarnych. Ekspertka pytana o perspektywy dla powyższych sektorów rynku przewiduje w 2023 roku: – W związku z rozwojem rynku e-commerce, ale i swoistym zastojem w branży mieszkaniowej i biurowej w 2023 na pewno zauważymy wzrost inwestycji magazynowych. Przede wszystkim na gruntach w okolicach największych inwestycji infrastrukturalnych, w tym CPK i Via Carpatia – reasumuje rozmówczyni.

Wyzwania samorządów i przemysłu w 2022 i 2023

Kwestia samorządów była kluczowa podczas wrześniowej konferencji „Eco-Miasto. Nadzieja w czasach niepewności” (28 września), w której w roli prelegenta uczestniczył Maciej Bernard, Kierownik Działu Konsultingu Środowiskowego w Safege Polska. – Podczas tego wydarzenia przedstawiciele samorządów opowiadali o wyzwaniach związanych z energią. Jej drożejące ceny są obecnie tematem dotyczącym każdego, siłą rzeczy. Właściwe finansowanie rozwoju eko-koncepcji jest szczególnie dziś kluczowe. Dużych celów należy szukać w oszczędnościach. A tym sprzyjają inwestycje stanowiące początkowy wydatek, jednak zwracające się z nawiązką w perspektywie czasu – relacjonuje ekspert. Póki co, niektóre samorządy – nie tylko w Polsce – zapowiedziały (niekiedy drastyczne) oszczędności. Iluminacje świąteczne i niektóre elementy infrastruktury oświetlenia ulicznego zostaną wyłączone tam, gdzie to możliwe i bezpieczne. Chyba, że samorząd inwestuje w infrastrukturę oświetleniową zasilaną z OZE.

Tutaj wykorzystywana jest pełna gama opcji dopasowywanych do różnych możliwości budżetowych, co podkreśla Monika Tałałaj: – Obecny kryzys spowodował ogromny wzrost zainteresowania technologiami pozwalającymi nie tylko na samo zmniejszenie zużycia energii, ale nawet na zupełną samowystarczalność energetyczną. OZE w tej chwili jest rozważane już na wszystkich inwestycjach budowlanych. Fotowoltaika to już nie tylko wzmacnianie konstrukcji dachów pod przyszłe instalacje, ale także analizy możliwości jej zastosowania na balkonach, ścianach budynków, a także jako wsparcie czy też samowystarczalne zasilanie infrastruktury drogowej. Inne inwestycje w zakresie energooszczędności to także WtE (Waste to Energy), biogazownie, wszechobecna termomodernizacja oraz tzw. proptech, czyli np. multisensory w oświetleniu. Bezsprzecznie OZE to wiodąca i dobra perspektywa, gdyż bezpośrednio łączy się ze wzmocnieniem troski o planetę i środowisko, którego nierozerwalną częścią jesteśmy. „ESG, ślad węglowy, zielona transformacja to już nie tylko slogany, modne hasła, ale faktycznie realne działania, na które zarówno Inwestorzy, jak i kupujący i wynajmujący powierzchnie zwracają uwagę. Nie wystarczy już pasieka na dachu, coraz częściej spotykamy się z przewagą drewna w konstrukcji, budownictwem pasywnym, ekologiczną certyfikacją budynków, a powierzchnia biologicznie czynna zmienia się z kawałka trawnika na prawdziwe ogrody, a do tego podlewane retencjonowaną deszczówką – komentuje Monika Tałałaj.

– Spośród wydarzeń, które będą mieć w przyszłości istotny wpływ na sektor polskiego budownictwa należy odnotować uzgodnienie 25 października 2022 r. przez Radę Unii Europejskiej bardziej rygorystycznych przepisów dotyczących charakterystyki energetycznej budynków. Zgodnie z przyjętymi założeniami do 2030 r. wszystkie nowe budynki mają być bezemisyjne, a istniejące budynki mają zostać przekształcone w budynki bezemisyjne do 2050 r. – mówi Bartosz Klimczak, dyrektor ds. Rozwoju w Safege Polska. Co to oznacza dla rynku? – Jeśli zestawimy tę informację z aktualnymi statystykami opublikowanymi przez Główny Urząd Nadzoru Budowlanego, który podał, że na dzień 28 listopada 2022 r. Centralna Ewidencja Emisyjności Budynków zawiera już ponad 9 milionów deklaracji, z czego ponad 8 milionów spośród nich przypada na budynki mieszkalne, to możemy sobie wyobrazić, jak wielka będzie skala zjawiska związanego z koniecznością ich modernizacji – przewiduje ekspert.

Z kolei Dyrektor Biura Projektów i Konsultingu Safege Polska, Przemysław Piszczek zauważa falowanie dynamiki sektora: – W obszarze ogłoszeń na poziomie inwestycji finansowanych przez samorządy lokalne widzieliśmy zawahanie lub też spowolnienie. Zapewne celem oczekiwania na ustabilizowanie się sytuacji finansowo-inflacyjnej i gospodarczej w kraju. Nowe obciążenia kosztowe dla miast (np. za ceny energii) spowodują zmiany w budżetach założonych wcześniej kwot na inne wydatki. O ile w roku 2022 było to (jest) jeszcze może mało zauważalne, bo budżety były uchwalane w końcówkach roku 2021, o tyle może to być już znacznie lepiej widoczne w budżetach na rok 2023. Znaczna inflacja, której przyczyną jest nie tylko sytuacja za naszą wschodnią granicą, bo jak wiemy wskaźniki cenowe zaczęły gwałtownie rosnąć już od stycznia 2021 r, a działanie wojenne rozpoczęły się 24.02.2022, jest na pewno istotnym czynnikiem wpływającym na rynek budownictwa w Polsce – zaznacza ekspert.

Mariusz Szmyd, dyrektor Operacyjny i Zastępca Dyrektora Generalnego Safege Polska jest zdania, że – „W myśl zasady „każdy kryzys jest szansą” – trwałe skutki obecnego kryzysu pozostawią po sobie oczywiste konsekwencje w postaci braków i zmian, być może trwałych, ale warto przypomnieć, że tymi skutkami będą również przyśpieszone inwestycje w nowe technologie, OZE oraz szereg systemów o potencjale prośrodowiskowym. Istotnie cała gama współzależności składających się na współczesną inżynierię i budownictwo, w tym inwestycje krajowe, samorządowe, lokalne przechodzi teraz przez falę komplikacji – przypomina Dyrektor Operacyjny i zaznacza: – Jest to również paradoksalnie środowisko wymuszające zmiany i adaptację do nich, by wypracować rozwiązania, na które rynek niekiedy czekał wiele lat.

Personel, komunikacja i ekologia

Świat wraca do standardów po pandemicznym chaosie, ale czy dawne standardy w HR są dziś wystarczającymi? O tym, jak radzą sobie pracownicy HR rozmawialiśmy z Anną Bidachą, dyrektorką Działu Zasobów Personalnych i Administracji w Safege Polska: – Ogólnoświatowe trendy w HR są związane z przemodelowaniem sposobu świadczenia pracy, jaki w przypadku wielu stanowisk wymogła pandemia. Dodatkowo firmy stawiają na automatyzację procesów HR – komentuje rozmówczyni. Zapytana o dodatkowe wyzwania, przed którymi stanie HR w najbliższych latach wymienia m. in. stale rosnącą presję płacową, związaną z szybkim tempem wzrostu wskaźnika inflacji i jego wysokim poziomem w porównaniu do innych krajów Unii Europejskiej, a także wzrostem płacy minimalnej planowanym w 2023 roku w dwóch etapach. W tym kontekście niezwykle ważny jest aspekt konkurencyjności na rynku pracy. Rosnące oczekiwania kandydatów dotyczące rozwoju, kariery i stabilnego zatrudnienia są od wielu lat oczywiste dla działów personalnych. To m.in. narzędzia i zasoby wiedzy, co podkreśla Anna Bidacha: – Do dyspozycji mamy szkolenia, kursy i programy rozwojowe. Oprócz obowiązkowych szkoleń pracodawca może zapewnić dodatkowy dostęp do webinarów, e-learningów, szkoleń stacjonarnych, jak i dostęp do platformy szkoleniowej – zaznacza.

Niemniej ważna jest komunikacja przedsiębiorstwa z rynkiem. To m.in. kampanie i działania edukacyjne, promujące ekologię i zrównoważony rozwój. Zaczynają przynosić wymierne rezultaty – widoczne w zmieniających się nawykach. Monika Iciachowska, Country Marketing & Communications Manager w Safege Polska zwraca uwagę na postępującą zmianę w kwestii cyfrowych formatów, trendów i nawyków: – „Smartfonizacja” wchodzi w nowy etap dyktowania formatu pionowego w codziennej komunikacji marki z odbiorcą – dostosowując się do nowych trendów warto zwrócić uwagę w komunikacji na kwestie społeczne i środowiskowe. Obserwujemy coraz więcej waloru edukacyjnego, który dotyczy także ekologii i jest niezbędny – nasza branża może, a nawet powinna solidnie partycypować we wzmacnianiu społecznej świadomości w kwestii ochrony środowiska i ograniczaniu redukcji zasobów – nie tylko ze względu na trwający kryzys energetyczny czy zobowiązania wynikające z polityki CSR”. Ekspertce rację przyznaje Maciej Bernard: – Jedną z wielu pozytywnych stron konsultingu środowiskowego jest potencjał edukacyjny. Firma, która ustanawia swoje działania prośrodowiskowe jako jeden z tematów do komunikacji publicznej jest w stanie wpłynąć na klientów / odbiorców swojej oferty, rozszerzając również ich świadomość. Współczesne narzędzia komunikacyjne pozwalają połączyć cele wizerunkowe przedsiębiorstwa z potrzebami środowiskowymi. Ta synergia jest wiodącą w komunikacji wielu firm.

W związku z galopującą inflacją rok 2022 siłą rzeczy wymagał przebudowy nawyków poprzedzonych rewizjami sytuacji w związku z niepewnością w kwestii cen, płac, dostępności materiałów i surowców, narastającymi presjami i reperkusjami w wyniku powyższych. W modelowaniu nowych, sprzyjających nawyków istotną rolę odgrywają kampanie edukacyjne – są one istotne nie tylko dla kwestii społecznych, które realizują firmy, ale także dla przyszłych kolektywnych działań związanych z oszczędną gospodarką odpadami, zrównoważonym rozwojem i stawianiem na ekologiczne rozwiązania (nie tylko w budownictwie oraz inżynierii).

Kierunki: Go Green – miasta eliminują wyspy ciepła

W trosce o lepszy klimat, zdrowie oraz samopoczucie mieszkańców miast samorządy podejmują decyzje o zrywaniu betonu w miejscach, w których tworzą się wyspy ciepła. Z betonem „zrywają” w 2022 m. in. Kraków, Warszawa, Rybnik, Poznań oraz wiele innych polskich miast. Czy możemy mówić o trendzie? Eksperci są zgodni, że kierunek „Go Green” będzie się wzmacniał w nadchodzących latach. Kruszenie betonu to również element proekologicznej aktywności mieszkańców metropolii i ich władz. Potrzebę powrotu zieleni odczuli w tym roku m.in. mieszkańcy Krakowa, którzy w projektach dot. swojego budżetu obywatelskiego wybrali rekordową liczbę tzw. projektów zielonych, czyli właśnie obetonowywania przestrzeni i lokowania zieleni w miejsce twardej nawierzchni. Sytuacja nie jest trendem, a trwałą zmianą nawyków społecznych wynikających z konieczności zadbania o klimat oraz rosnących potrzeb związanych z podniesieniem świadomości ludzkiej poprzez edukację społeczeństwa.

Projektowanie i wizja przyszłości

Przemysław Piszczek: – W zakresie dotyczącym projektowania infrastruktury drogowej i około drogowej, w moim odczuciu, w przekroju roku można zauważyć, na razie, tylko delikatne zmiany dotyczące tego obszaru. Zapytany o różnice w skali rok do roku odpowiada: – Nie zauważyłem odczuwalnej, istotnej zmiany (zmniejszenia) ilości i zakresów projektów ogłaszanych na poziomie GDDKiA (projekty finansowane z budżetu państwa) lub nawet zarządów dróg wojewódzkich; zmiany są natomiast odczuwalne w strukturach samorządowych, o czym wspominałem wcześniej – zaznacza Dyrektor Biura Projektów i Konsultingu w Safege.

Również w nadchodzącym roku wiele wyzwań czeka biura projektowe: – W części projektowej znaczny aspekt stanowi czynnik ludzki, który powinniśmy odpowiednio zabezpieczyć. Ustabilizowanie składów personalnych zespołów, zabezpieczenie oczekiwań finansowych pracowników w aspekcie kilkunastoprocentowej inflacji vs pozyskane już w latach poprzednich kontrakty – będzie trudne. Działania waloryzacyjne klientów publicznych mają na celu jedynie złagodzenie lub delikatne zniwelowanie faktycznych kosztów ponoszonych przez pracodawców, jednak nigdy nie będą równoważne poniesionym kosztom – rozjaśnia Przemysław Piszczek.

Bartosz Klimczak przewiduje, że „rok 2023 może niestety przynieść głęboki kryzys w segmencie budownictwa mieszkaniowego oraz komercyjnego. Również budownictwo infrastrukturalne, odpowiadające za ponad połowę produkcji budowlanej w naszym kraju z uwagi na długotrwały problem z porozumieniem w sprawie funduszy Unii Europejskiej może odnotować postępujący spadek inwestycji, ponieważ będzie musiało być finansowane w większości z budżetu państwa, co może być mocno ograniczone z uwagi na konieczność wzrostu wydatków na politykę społeczną i obronną oraz ogólnie rosnące koszty finansowania spowodowane aktualną sytuacją gospodarczą w kraju i na świecie – przewiduje ekspert. – Pewnym „pocieszeniem” może być rosnące zainteresowanie inwestycjami związanymi z ograniczeniem zapotrzebowania na media i energię oraz zmianą źródła zasilania na rozwiązania bardziej przyjazne środowisku. Dotyka to szczególnie przemysłu, który –
jeśli chce przetrwać i zachować swoją konkurencyjność na rynku Unii Europejskiej – będzie musiał zostać poddany głębokiej transformacji.

W obliczu trwającego kryzysu energetycznego wiele przedsiębiorstw i klientów końcowych szuka zatem kompleksowych i skutecznych rozwiązań, jednak Maciej Bernard zaznacza, że: – Poszukiwanie prostych rozwiązań jest poszukiwaniem oszczędności, a one pozwalają nam gromadzić środki, które przeznaczymy na zrównoważony rozwój i edukację. Pójdą również w inwestycje, a długofalowo – w nasze zdrowie i w naszą lepszą przyszłość – co można uznać za nadzieję dla lepszej perspektywy w 2023 roku. Warto również pamiętać o istotnej funkcji eksperckiej stanowiącej wsparcie inwestycji i zespołów po stronie inwestora. Zadaniem ekspertów jest bieżące monitorowanie sytuacji i dopasowywanie do niej rozwiązań najlepszych dla skali, budżetu i możliwości inwestora – co może wiązać się z oszczędnościami dla Zamawiającego. Zaś ten aspekt zdaje się być w obliczu sytuacji bieżącej przekonywującym i sensownym argumentem dla wszystkich stron.

Czeka nas rok wdrażania rozwiązań i stabilizowania skutków kryzysu

– Trudne czasy to papierki lakmusowe dla firm. To katalizatory zmian i optymalizacji, jakie wdrażają firmy w obliczu stagnacji na rynku budowlanym, wzrostu cen i kosztów przy jedocześnie silnej konkurencji cenowej, niesatysfakcjonującej waloryzacji lub jej braku, wydłużających się terminów wyłonienia wykonawcy, niedostatecznie szybkich działań administracji, rotacji pracowników czy ich przebranżowienia. Sztuką przy jednoczesnym podejmowaniu trudnych decyzji jest zachowanie dobrostanu i poczucia stabilności wśród pracowników, co więcej wzrostu ich motywacji i dodatkowego zaangażowania. Nam się to udało.

Sytuacja, w której się znajdujemy jest nadzwyczajna, ale przestanie taką być, gdy wypracujemy na szczeblu rządowym, samorządowym, biznesowym, akademickim zgodne, sensowne i bazujące na konsensusie rozwiązania dla kluczowych sektorów. Podczas mijającego roku branża wielokrotnie spotkała się na ważnych wydarzeniach z zakresu energetyki, ciepłownictwa, OZE, infrastruktury czy zrównoważonych miast, gdzie poruszane były kluczowe modele naprawcze oraz formowane cenne wnioski. Liczę, że rok 2023 będzie czasem wdrażania rozwiązań systemowych i stabilizowania sytuacji kryzysowej. Budowanie stabilności innych sektorów ma także wpływ na odblokowanie niedrożności w polskim budownictwie i inżynierii – kwituje Kamila Kurowska-Gawryś, dyrektor Generalny, Dyrektor Zarządzający/CEO Suez Consulting Polska oraz Dyrektor Regionu UE Suez Consulting.