Olek (Budimex): Globalne spowolnienie budownictwa w Polsce

Łukasz Malinowski, Rynek Kolejowy: Stało się. Znowu mamy zastój w nowych inwestycjach kolejowych oraz dyskusje o priorytetach inwestycyjnych.

Maciej Olek, członek zarządu Budimex: Polska stoi przed wyzwaniem realizacji gigantycznych inwestycji w energetyce jądrowej, budowie sieci przesyłowych, CPK i kolei dużych prędkości oraz dokończenia systemu dróg. Te programy inwestycyjne nie powinny być realizowane jeden kosztem drugich – to są wszystko inwestycje, których Polska potrzebuje. Oczywiście jeśli zachodzi taka potrzeba inwestycje należy analizować i odpowiednio priorytetyzować, ale efektem nie mogą być nagłe skoki wydatków w poszczególnych branżach bo to może zdestabilizować budowlankę i utrudnić realizację zadań w przyszłości.

Odpowiedzialny za kolei wiceminister Malepszak mówi o tym, że czas ograniczać wydatki na drogi i położyć nacisk na transport szynowy i koleje dużych prędkości.

Po dwóch dekadach to jest zmiana istotna. Branża kolejowa potrzebuje silnego adwokata i wsparcia w rządzie na poziomie ministerialnym. To dobrze, że pojawił się taki człowiek, który wstawia się za problemami kolei. Polska kolej potrzebuje takiego przedstawiciela.

Jednak tak jak mówiłem, nie możemy prowadzić jednych inwestycji kosztem drugich. Celem powinno być tutaj w pierwszej kolejności zapewnienie na kolei takiego systemu finansowania inwestycji jak na drogach, czyli zmiany w Funduszu Kolejowym.

W przypadku kolei jak i każdej innej branży istotna jest stabilność finansowania. – Firmy budowlane od wielu lat powtarzają, że wydatki na kolej rocznie w Polsce powinny wynosić minimum ok. 15 mld, w zależności od skali dostępnego finansowania. Taki poziom, bez górek i dołków, zapewniłby wzrost możliwości wykonawczych firm oraz pozwolił na stabilne kształcenie kadr i pozyskiwanie sprzętu. Budownictwo to już teraz 10% PKB, a w tym roku produkcja budowlano-montażowa zdecydowanie spada . To jest kryzysowa sytuacja nie tylko dla nas, ale i dla gospodarki, która już straciła z tego powodu blisko 1% PKB

PKP PLK ostatnio nie ogłaszała, pomimo odblokowania kwestii finansowania unijnego, nowych przetargów.

Przez wiele miesięcy postępowań nie było. Teraz ruszyły, W pierwszym okresie te problemy, jak wszyscy wiemy, wynikały przede wszystkim z braku środków finansowych. Później, co na dobrą sprawę jest zrozumiałe, nowy rząd zajął się audytem tego co zrobili i zaplanowali poprzednicy oraz sprawdzeniem czy jest to zgodne z nowymi założeniami.

Branża budownictwa kolejowego od co najmniej trzech lat jest w kryzysie i teraz każdy miesiąc zwłoki ma znaczenie. To firmy wykonawcze zmagają się z brakiem nowych projektów inwestycyjnych. Dzisiaj w każdym nawet małym mały przetargu startują wszystkie firmy, od tych małych, średnich, po największych generalnych wykonawców. W postępowaniu o wartości 50 mln zł bierze udział nawet 15-20 podmiotów. To świadczy o tym, jak bardzo rynek jest szuka pracy i jak bardzo firmy potrzebują zamówień. Ta sytuacja jest zaprzeczeniem wszystkiego, o czym od wielu, wielu lat, czyli tego, że powinny być projekty dedykowane zarówno dla małych, średnich, jak i dla tych dużych firm. Tak, żeby każdy mógł robić to, w czym czuje najlepiej swoje kompetencje.

Czy jest taka rzecz, którą widać najwyraźniej na kolei, czy to jest problem szerszy?

Liczby mówią same za siebie. Mamy 6% spadek produkcji budowlanej podczas, gdy przez poprzednie kilkanaście lat dominowały wzrosty rok do roku. To pokazuje, że mamy do czynienia z globalnym spowolnieniem w branży budowlanej w Polsce. Dotyczy to nie tylko części kolejowej, czy szerzej transportowej, ale też mieszkaniowej oraz inwestycji prywatnych. Na kolei ten spadek jest najbardziej dramatyczny.

W jaki sposób ta sytuacja przekłada się na funkcjonowanie firmy jak Budimex. Macie przecież wiele kontraktów w różnych branżach, nie tylko na kolei. Takiej firmie jak wasza jest chyba łatwiej niż mniejszym spółkom.

W ograniczonym zakresie możemy tak zrobić i tak robimy o ile zadania są pokrewne. Oczywiście mniejsze, wyspecjalizowane firmy mogą być w jeszcze gorszej sytuacji. Trzeba jednak pamiętać, że realizacja kontraktów kolejowych wymaga zgromadzenia bardzo specyficznego sprzętu i dedykowanego personelu o konkretnych kompetencjach. Oni wszyscy muszą pracować przy zadaniach kolejowych, a sprzęt nie może stać niewykorzystany – obecnie w naszym przypadku samo utrzymanie maszyn do prac kolejowych to koszt ok. 30 mln zł w skali roku.

W ciągu dwóch lat produkcja w branży kolejowej spadła w Budimeksie o połowę. W 2023 r. były to 2 mld zł, w roku 2025 spodziewamy się nie więcej niż 1 mld zł, a już teraz nasze moce przerobowe to ponad 3 mld zł. Zarówno my jak i inne firmy możemy robić zdecydowanie więcej. Nawet dla takiej firmy jak Budimex, która w poprzednich latach pozyskała sporo wieloletnich kontraktów to jest już ostatni dzwonek.

To może nie jest aż tak źle. W końcu PKP PLK ogłosiła właśnie przetargi o wartości 6 mld zł?

To bardzo dobrze, że ogłosiła, ale przed firmami długa droga. Jest bardzo małe prawdopodobieństwo, że te postępowania uda się rozstrzygnąć a umowy podpisać w tym roku. Pierwszych podpisów pod kontraktami możemy się zapewne spodziewać pod w pierwszym kwartale lub na przełomie pierwszego i drugiego kwartału przyszłego roku. Jeśli któryś z nich wygramy to zapewne w 2025 r. udało by się nam wejść na plac budowy, ale pierwsza faza realizacji zawsze jest jednak rozruchowa. Zasadnicze prace nad realizacją tych umów przypadną już na rok 2026.

Czy rozwiązaniem tego problemu może być ekspansja zagraniczna?

Spodziewaliśmy się niestety podobnych sytuacji i dlatego już 3 lata temu podjęliśmy decyzję o wejściu na rynki zagraniczne. Jesteśmy w Czechach, na Słowacji, w Niemczech i na Łotwie.

W Czechach nie pozyskaliśmy jeszcze samodzielnie dużych kontraktów kolejowy, ale pojawiliśmy się na tym rynku jako podwykonawca, co pozwala nam zapewnić pracę dla posiadanego sprzętu. Sprzętu dla którego - paradoksalnie - w Polsce pracy teraz nie ma.

Jakie jest zatem największe wyzwanie przed jakim stoi polska kolej?

Krótkookresowo to zapewnienie finansowania inwestycji i stabilizacja wydatków PKP PLK. W dłużej perspektywie najpoważniejszym wyzwaniem jest zapewnienie kolejnego pokolenia osób, które będą kolej budować. Trudno przekonać do pracy na kolei jeśli do młodych ludzi ciągle płyną informacje o brakach przetargów i projektów. To nie zachęca do wybierania kariery w tej branży, a przecież wiemy, że to transport szynowy jest niskoemisyjnym transportem przyszłości i w dłuższej perspektywie bez niego nie zbudujemy gospodarki neutralnej dla klimatu.

To jest najważniejsze zadanie dla branży i rządu na najbliższą dekadę. Zapewnić stabilność rozwoju kolei tak, żeby przyciągała jak najwięcej młodych pracowników.