NIK krytycznie o fuzji Orlenu i Lotosu

Przejęcie Grupy LOTOS przez Polski Koncern Naftowy ORLEN nastąpiło w sierpniu 2022 roku. Trzy miesiące później płocki gigant wchłonął Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo, a w lipcu 2023 roku zmienił nazwę, usuwając z niej frazę “Polski Koncern Naftowy”. Zrealizowane fuzje zwiększyły w sposób znaczący skalę działania spółki. Nie obyło się jednak bez kontrowersji, zwłaszcza w kontekście przejęcia gdańskiego Lotosu. Duże emocje wzbudziły warunki Komisji Europejskiej dla realizacji transakcji, na które płocki koncern zdecydował się przystać, sprzedając aktywa trzem podmiotom zagranicznym (Saudi Aramco, MOL i Rossi Biofuels) oraz polskiemu Unimotowi.

Największe kontrowersje wzbudza sprzedaż 30% udziałów w Rafinerii Gdańskiej. Przed wydzieleniem aktywów rafineryjnych do rzeczonej spółki stanowiły one integralną część dawnego Lotosu. Nabywcą pakietu udziałów w Rafinerii Gdańskiej została zarejestrowana w Holandii spółka Aramco Overseas Company, należąca do Saudi Aramco, największego producenta ropy naftowej na świecie. Partner płockiego giganta w Rafinerii Gdańskiej, która zaczęła funkcjonować jako spółka joint venture zajmująca się wyłącznie przerobem ropy naftowej, uzyskał prawo do 50% produkcji benzyn silnikowych i oleju napędowego, a także prawo weta.

NIK: Nieprawidłowy nadzór nad połączeniem spółek

Zdaniem Najwyższej Izby Kontroli, która przedstawiła dziś informację o wynikach kontroli w sprawie działań w zakresie poprawy bezpieczeństwa paliwowego w sektorze naftowym, organy państwa nie dopełniły obowiązków w zakresie nadzoru właścicielskiego podczas połączenia spółek. W efekcie mogło dojść do wielomiliardowych strat podczas realizacji warunków Komisji Europejskiej przez Orlen. Zdaniem NIK udziały w Rafinerii Gdańskiej zostały sprzedane głęboko poniżej rzeczywistej wartości. Minister aktywów państwa miał ponadto działać w sposób pospieszny, przedkładając Radzie Ministrów wniosek o wyrażenie zgody na fuzję w trybie nadzwyczajnym, co uniemożliwiło dyskusję na posiedzeniu rządu.

Orlen z tytułu sprzedaży aktywów Lotosu objętych środkami zaradczymi określonymi przez Komisję Europejską otrzymał 4,6 mld zł. Według NIK zostały one tym samym sprzedane co najmniej 5 mld zł poniżej ich wartości. Dotyczy to w szczególności udziałów w Rafinerii Gdańskiej, sprzedanych za 1,1 mld zł, podczas gdy zdaniem NIK ich wartość była wyższa o 3,5 mld zł. Z drugiej strony Orlen wielokrotnie wskazywał, że Saudi Aramco nabyło także spółkę zajmującą się handlem hurtowym za 1 mld zł. NIK wskazuje jednocześnie, że trudno mieć zastrzeżenia w zakresie transakcji z węgierskim koncernem MOL, dotyczących stacji paliw.

Zawiadomienie do prokuratury

Kontrolerzy NIK w odniesieniu do transakcji z Saudi Aramco wskazują jednak nie tylko na zbyt niską cenę, za jaką sprzedano aktywa Lotosu, ale również inne ryzyka. Ich zdaniem partner płockiego koncernu uzyskał duże prawa korporacyjne, w tym prawo weta, a Skarb Państwa nie ma możliwości zablokowania ewentualnej sprzedaży udziałów w Rafinerii Gdańskiej innemu podmiotowi. Szereg zastrzeżeń sformułowano także pod adresem resortu klimatu i środowiska, który miał nie realizować przyjętej wcześniej strategii konsolidacji strategicznych elementów infrastruktury krytycznej w spółkach Gaz-System i PERN. Miały one przejąć część aktywów logistycznych należących do płockiego koncernu.

NIK poinformowała również, że Orlen uniemożliwił przeprowadzenie kontroli w spółce. – NIK złożyła do prokuratury zawiadomienie o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa z artykułu 98 ustawy o NIK. Działanie spółki stanowiło naruszenie konstytucyjnego oraz ustawowego prawa NIK do kontroli podmiotów działających z udziałem państwa – czytamy w komunikacie prasowym na stronie internetowej instytucji.