Czy to koniec kłopotów z VAT od kontraktów na utrzymanie dróg?

Problem z podatkiem VAT w drogowych kontraktach utrzymaniowych pojawił się kilka lat temu i dotknął przede wszystkim firmy świadczące usługi kompleksowe. Skutkował tym, że wykonawcy drogowi, którzy realizowali tego typu kontrakty, już po zawarciu umów, a nawet po ich wykonaniu dowiadywali się, że muszą zapłacić wyższy VAT.

Dwie stawki

Zgodnie z obowiązującą przed rokiem 2014 interpretacją przepisów, przedsiębiorcy mieli podpisane kontrakty z dwiema stawkami VAT – 8 i 23 proc. – różnie dla różnych usług zawartych w kontrakcie (dla niektórych, np. utrzymania zieleni, czy usuwania śniegu była to stawka preferencyjna, tj. 8 proc., dla pozostałych 23 proc.). Co ważne, takie stawki były przyjęte we wzorze umowy opracowanym przez inwestora.

W 2014 roku zmieniła się interpretacja przepisów – uznano, że usługa kompleksowego utrzymania dróg powinna być objęta jednolitą stawką – 23 proc. Wskutek tego, kontrole skarbowe, które pojawiały się w firmach, nakazywały wstecznie zapłacić VAT od całego kontraktu według stawki 23 proc. wraz z odsetkami.

Dla firm oznaczało to konieczność zapłaty wysokich, czasem kilkumilionowych kwot, chodziło bowiem o kontrakty wieloletnie. Tymczasem przedsiębiorcy dotknięci problemem, nie czuli się winni sytuacji, gdyż takie stawki zakładał (i akceptował) publiczny zamawiający. Co więcej, nawet w czasie, gdy kontrolerzy skarbówki podważali stosowanie dwóch stawek, nadal funkcjonowały one w zawieranych kontraktach publicznych (z czasem GDDKiA zaczęła proponować jednolitą stawkę wynoszącą 23 proc.).

O rozwiązanie problemu wielokrotnie, w imieniu przedsiębiorców, apelowała Ogólnopolska Izba Gospodarcza Drogownictwa. – Pierwszy raz występowaliśmy w tej sprawie jeszcze w czerwcu 2017 roku – mówi Barbara Dzieciuchowicz, prezes Izby. Potem apele o rozwiązanie problemu były wielokrotnie ponawiane. Ciągle jednak brakowało odpowiedzi.

Dopiero w styczniu tego roku resort finansów wydał objaśnienia dotyczące stosowania stawek podatku VAT w kontraktach drogowych dotyczących utrzymania dróg publicznych.

Co wskazuje MF

W wydanych objaśnieniach Ministerstwo Finansów wskazuje na dwie możliwości kwalifikowania usług utrzymaniowych na potrzeby podatku VAT – albo jako złożonej usługi, na którą składa się wiele czynności albo jako zbioru świadczeń, które nie tworzą jednej usługi. W tym pierwszym przypadku, według MF, właściwa jest jedna stawka wynosząca 23 proc., w drugim należy przyjąć oddzielną stawkę VAT właściwą dla każdego z tych świadczeń.

Jak wskazano, z jedną złożoną usługą (jedna stawka podatku) mamy do czynienia wówczas, gdy realizacja różnych składających się na nią świadczeń, prowadzi do jednego celu – np. osiągnięcia określonego stanu technicznego drogi.

Wówczas podstawowym obowiązkiem wykonawcy usługi jest właśnie osiągnięcie celu, a nie wykonanie poszczególnych czynności. Jednocześnie to wykonawca jest odpowiedzialny za osiągnięcie celu i samodzielnie decyduje jakie czynności powinien podjąć, by cel zrealizować.

Inaczej resort finansów traktuje tzw. kontrakty wywołaniowe lub rozproszone. Te – z punktu widzenia zamawiającego – służą do realizacji niezbędnych w danym momencie świadczeń (które ostatecznie zapewnią odpowiedni stan dróg). Po stronie wykonawcy celem jest tutaj jedynie prawidłowe wykonanie zleconych czynności (bez odpowiedzialności za uzyskanie celu, a jedynie z troską o poprawność zleconej usługi ). Tu stawka VAT powinna być przypisana oddzielnie dla każdej zleconej czynności.

Kwestie niewyjaśnione

– Bardzo dobrze, że Ministerstwo Finansów zajęło się tym problemem – stwierdza Barbara Dzieciuchowicz. Zaznacza jednocześnie, że pewne kwestie nadal wymagają doprecyzowania i dodatkowych wyjaśnień. – Jednoznaczna wykładnia dotyczy tylko przyszłości, brakuje natomiast informacji co w przypadku już realizowanych kontraktów – mówi Barbara Dzieciuchowicz.

Jak mówi, w kontraktach zawieranych w ostatnim okresie GDDKiA z ostrożności zawierała umowy na 23 proc. – Być może inwestor będzie chciał to zmienić – stwierdza prezes OIGD. Zauważa, że z różnymi stanami prawnymi mamy obecnie do czynienia także w umowach zawieranych z samorządami miejskimi czy z zarządami dróg wojewódzkich. Te sytuacje będą wymagały wyjaśnienia i uregulowania przez zamawiających.

Nie mamy pewności co do problemów powstałych w wyniku kontroli kontraktów z poprzednich lat. Barbara Dzieciuchowicz przypomina, że część sporów dotyczących stawek VAT trafiła do sądów. W przeszłości, nawet jeśli zapadał wyrok korzystny dla przedsiębiorcy w danej sprawie, niezależnie od wyroku, kontrolowane były kolejne lata z tego kontraktu, dla których znów nakładano konieczność dopłaty podatku.

– Nie ma jeszcze reakcji służb kontrolnych – mówi prezes OIGD. Dodaje, że część urzędów czekała na ruch ze strony ministerstwa.

Objaśnienia Ministerstwa Finansów niewątpliwie otworzyły drogę do uregulowania spraw podatku VAT. To niewątpliwie ważny krok – podkreśla Barbara Dzieciuchowicz. Same sprawy nie zostały jednak jeszcze zamknięte.