Jak wzrosły ceny w budownictwie?

W raporcie CAS eksperci przeanalizowali koszty realizacji dużych projektów budowlanych realizowanych w Polsce w latach 2016-2023, tj. od momentu kiedy w fazę wykonawczą weszły projekty Programu Budowy Dróg Krajowych 2014-2023. Jako punkt odniesienia dla cen przyjęto wartości z I kwartału 2015 r. Opracowanie potwierdza, że w badanym okresie doszło do znacznego wzrostu kosztów realizacji inwestycji we wszystkich sektorach budownictwa.

Z najsilniejszymi wzrostami mieliśmy do czynienia w trzech okresach. Pierwszy to lata 2017-2018, kiedy miała miejsce kumulacja inwestycji budowlanych, za którą poszło większe zapotrzebowanie na materiały budowlane oraz kadrę. Kolejny „trudny” okres to skutki pandemii Covid-19, które uwidoczniły się pomiędzy IV kwartałem 2020 r. a końcem 2021 r. Trzeci okres wzrostów to czas po 24 lutego 2022 r. czyli od wybuchu wojny w Ukrainie, który wpłynął m.in. na globalne powiazania gospodarcze i światowy kryzys energetyczny.

Jak wyliczono w raporcie, w okresie od I kwartału 2015 r. do III kwartału br. wzrost kosztów dla budownictwa ogółem wyniósł 82,18 proc. Największe podwyżki dotyczyły robocizny – średnio o ponad 93 proc. Koszty materiałów poszły w górę o średnio o 88 proc.

Gdyby spojrzeć na poszczególne sektory, z największymi wzrostami mierzyła się infrastruktura energetyczna – średnie koszty poszybowały w górę o blisko 98 proc. Na kolejnych pozycjach znalazły się budownictwo kubaturowe – ok. 92 proc. i drogowe – ok. 82 proc. Koszty związane z inwestycjami kolejowymi zmieniły się o 63 proc.

W przypadku sektora drogowego koszty robocizny w całym badanym okresie wzrosły o blisko 112 proc. Jeśli chodzi o materiały kluczowe dla budowy dróg najbardziej drożały materiały brukarskie, asfalt oraz beton. W III kwartale 2023 r. w stosunku do I kwartału 2015 r. ceny materiałów brukarskich były wyższe o ponad 120 proc., asfaltu – o przeszło 117 proc., a betonu o blisko 82 proc. W najgorszych momentach np. w III kwartale 2022 r. asfalt w porównaniu do początku roku 2015 był droższy o 169 proc. Z kolei cena betonu najwyższą wartość przyjęła w ostatnim zaraportowanym okresie. W ostatnich latach beton w zasadzie nie tanieje, a jego cena z kwartał na kwartał jest coraz wyższa.

W budownictwie kolejowym do najbardziej drożejących materiałów należała stal zbrojeniowa. W trzecim kwartale tego roku była ona droższa w stosunku do początku roku 2015 o 61 proc., ale w najgorszym momencie – w II kwartale 2022 r. – wzrost cen w stosunku do punktu bazowego wyniósł ponad 185 proc. Stale drożeją także podkłady torowe – w końcowym badanym momencie ich ceny były wyższe w odniesieniu do I kwartału 2015 r. o prawie 82 proc.

„Dynamiczny wzrost kosztów spowodował spadek rentowności obecnie realizowanych długookresowych projektów budowlanych. Koszty realizacji inwestycji ogólnie ustabilizowały się na przestrzeni ostatniego roku, jednak pozostają wciąż na bardzo wysokim poziomie” – czytamy w raporcie.

Jak wskazali eksperci, na korektę w zakresie cen niektórych materiałów, zwłaszcza tych, które wzrosły po wybuchu wojny w Ukrainie, nakładają się obecnie: rosnąca dynamika wynagrodzeń, spowodowana państwową polityką społeczną, w tym regularnymi podwyżkami minimalnego wynagrodzenia, presją wynikającą z inflacji oraz utrzymującym się popytem na siłę roboczą.

Eksperci wskazują także na nadal bardzo wysokie ceny paliw i rekordowe stopy procentowe, za którymi idzie np. wzrost kosztów leasingu sprzętu budowlanego. „Jeśli wziąć pod uwagę ogólną dekoniunkturę, spadki w zakresie PKB i dynamiki produkcji budowlanej, ale także na przykład niedobory w zakresie środków z KPO, to mamy do czynienia z wyraźnym spowolnieniem inwestycyjnym, które prowadzić będzie w najbliższym okresie do spadku przychodów firm budowlanych, ten – do wzrostu konkurencji cenowej pomiędzy firmami, a w konsekwencji spadku marż i pogorszenia wyników firm budowlanych” – napisano w raporcie CAS. Choć obecnie sytuacja dużych podmiotów budowlanych jest stabilna, to jednak uwagę zwraca rosnąca liczba niewypłacalności firm z tego sektora.

Odnosząc się do cykliczności i wrażliwości budowlanki na wahania koniunktury, autorzy raportu podkreślają znaczenie klauzul waloryzacyjnych w długookresowych kontraktach. To najlepszy sposób na zminimalizowanie ryzyka wykonawcy wynikającego z niemożliwego do przewidzenia wzrostu kosztów realizacji inwestycji.